“Đồng nát sắt vụn bán đây” - phố phường Việt qua BST tốt nghiệp của NTK trẻ

Từ vệt gỉ sét và tiếng leng keng phế liệu, Célianne Nhatlam dựng nên IAM - bộ sưu tập tốt nghiệp đưa hình ảnh đồng nát của các đô thị Việt Nam vào ngôn ngữ thời trang đương đại.

Giữa những tầng âm thanh dày đặc của các đô thị lớn, vẫn có một thanh âm dù rất nhỏ nhưng không dễ lẫn tạp trong bụi mờ của ký ức: tiếng leng keng của những mảnh sắt vụn, tiếng rao khản giọng trong trưa hè và những dáng người chậm rãi đẩy chiếc xe chở đầy sắt thép vụn. Đó là âm sắc của “nghề đồng nát”, nghề của phố phường, đi qua những ký ức tập thể như vệt âm trầm khiêm nhường mà bền bỉ. Chính từ hình ảnh đó, NTK trẻ Célianne Nhatlam – sinh viên ngành Thiết kế Thời trang, Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương đã tìm thấy ngôn ngữ cho bộ sưu tập tốt nghiệp SS2025 của mình: IAM. Bộ sưu tập không chỉ gây ấn tượng mạnh mẽ mà còn giúp cô trở thành thủ khoa học phần đồ án tốt nghiệp của ngành.

IAM khởi nguồn từ một nghề tưởng như bị bỏ quên trong đô thị hóa: nghề đồng nát. Với Nhatlam, đây không chỉ là chất liệu ký ức cá nhân, mà còn là biểu tượng cho vòng đời vật chất - nơi những thứ bị vứt bỏ vẫn có cơ hội tái sinh. Ở đó, cái han gỉ, cũ kỹ, bụi bặm lại chính là gợi ý thẩm mỹ cho hình thái thời trang gai góc, tái chế, nhưng đầy sức sống quật cường.

IAM chọn khai thác thứ “nguyên liệu nghèo” của đô thị: sắt thép gãy vụn, dây điện xoắn, lưới sắt rỉ sét. Chúng không xuất hiện trực tiếp trên sàn diễn, nhưng hiện diện trong từng kết cấu vải vóc, từng mảng màu loang lổ, từng đường viền gấp khúc như những thanh sắt cong vênh. Bằng cách ấy, Nhatlam đã định nghĩa lại cái đẹp bằng vết tích của thời gian, của lao động tay chân từ đời sống thường nhật.

Bộ sưu tập được dựng trên nền chất liệu mang hơi thở công nghiệp - denim bạc màu, vải bố sần sùi, nhung nặng trĩu như phủ bụi, xen lẫn những bề mặt da nhân tạo và cấu trúc in 3D gợi nhớ đến khối kim loại. Trên đó, Nhatlam tạo nên những lớp biến hóa bằng những vệt nhuộm loang lổ gợi cảm giác gỉ sét, mảng vải chồng chất như phế liệu tích tụ, ánh đồng dát lên bề mặt phản chiếu thứ ánh sáng chập chờn của nắng chiều trên đống sắt vụn. Những chi tiết nhỏ như dây đồng xoắn hay đinh tán rải rác xuất hiện như lớp “ký ức” phủ lên bề mặt; những mảnh kim loại gấp khúc được đưa vào trang phục như dấu vết của đô thị bị ăn mòn.

Bảng màu chính xoay quanh nâu đồng, xanh rêu, xanh denim bụi bẩn, điểm xuyết cam gạch - gợi cảm giác mặt trời phản chiếu lên đống phế liệu sau cơn mưa. Đây không phải gam màu lộng lẫy của runway truyền thống, nhưng lại gợi thị giác mạnh mẽ: vừa hoen ố, vừa rực rỡ. Một loại ánh sáng tuy không hoàn hảo, nhưng mang sức nặng của ký ức.

Nếu chỉ dừng lại ở kỹ thuật, IAM sẽ là bài tập vật liệu thú vị. Nhưng điểm đặc biệt chính là lớp ý nghĩa xã hội phía sau. Nhatlam chọn đồng nát không phải để lạ hóa thời trang, mà để trao cho họ vị trí trên sàn diễn - nơi những nghề lao động vô danh vốn chưa từng có cơ hội hiện diện.

Không khó để nhận thấy sự đồng điệu của IAM với xu hướng toàn cầu về upcycling, eco-fashion và thẩm mỹ post-industrial. Các NTK quốc tế cũng đang tìm cách tái sinh vật liệu, khai thác cái cũ mòn thành giá trị mới. Nhưng khác biệt của Nhatlam nằm ở tính bản địa, tính Việt Nam. Trong những look được dựng công phu, ta vẫn nhận ra bóng dáng người nhặt ve chai: áo khoác rộng phủ bụi, dây buộc tạm bợ, đôi găng tay giả lập vết mòn. Nhưng thay vì bi thương hóa, NTK tôn vinh họ bằng ngôn ngữ thẩm mỹ mới khi biến sự lầm lũi thành sức mạnh, biến phế liệu thành vẻ đẹp. Ở đó, thời trang trở thành tấm gương phản chiếu đô thị - nơi tồn tại cả sự hào nhoáng và tầng lớp lặng thầm.

Đọc thêm: Tương lai thời trang Việt được dự đoán trong buổi chấm đồ án tốt nghiệp của sinh viên thiết kế trường Đại học Văn Lang