Khám phá 5 cuốn sách giàu giá trị lịch sử và nhân văn, gợi mở những góc nhìn sâu sắc về chiến tranh, hòa bình và văn hóa Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh Việt Nam.
Ngày Quốc khánh không chỉ là dịp kỷ niệm một dấu mốc lịch sử trọng đại mà còn là cơ hội để nhìn lại hành trình của đất nước qua lăng kính ký ức và tri thức. Những cuốn sách về chiến tranh, hòa bình và biến động văn hóa - xã hội mở ra góc nhìn sâu sắc hơn về quá trình hình thành và phát triển của dân tộc.
Không dừng lại ở những câu chuyện về con người anh dũng, những năm tháng đau thương hay những khoảnh khắc hòa bình tươi đẹp, những trang sách còn tái hiện những lát cắt lịch sử đã hằn in trên mảnh đất hình chữ S, nơi có những điều vẫn nguyên vẹn và những điều đã đổi thay. Năm tựa sách dưới đây, mỗi cuốn mang một tiếng nói riêng, gợi mở những câu chuyện vượt khỏi khuôn khổ thời gian, vừa gần gũi vừa giàu chiều sâu, dành cho những ai muốn tìm thấy nhiều hơn là ký ức, khi sự thấu hiểu về giá trị của tự do và bản sắc dân tộc là điều chúng ta cần nuôi dưỡng bên trong mỗi người.
Câu chuyện về một nền hòa bình bị bỏ lỡ (Jean Sainteny)
Cuốn sách của Jean Sainteny không đơn thuần là hồi ký về hòa bình, mà là lời phân tích phong phú từ góc nhìn của một nhân chứng và chính trị gia, về những cơ hội lịch sử đã từng chớm nở nhưng lại vụt mất trên hành trình tìm về hòa bình cho Việt Nam.
Jean Sainteny (1907–1978) là nhà ngoại giao và chính khách người Pháp từng đảm nhận vai trò trung gian trong các cuộc thương lượng với Việt Minh giữa những năm đầu của kháng chiến chống Pháp. Với tư cách là đại diện đặc biệt của Chính phủ Pháp tại Bắc Việt Nam, ông có cơ hội tiếp cận gần các lãnh đạo cách mạng và chứng kiến những khoảnh khắc lịch sử quan trọng được hình thành.
Cuốn sách tập hợp những ghi chép và suy ngẫm trong suốt quá trình dấn thân vào vai trò trung gian, với các biên bản, thư từ, những cuộc hội đàm “ngoài khung” được lưu giữ kỹ càng. Dù không phải hồi ký mang tính kể chuyện cá nhân một cách trực tiếp, tác phẩm mang ngôn ngữ tỉnh táo, phân tích bằng lý trí và cảm xúc đậm sắc ngoại giao. Đây chính là một góc nhìn hiếm có từ phía bên “người phương Bắc” của lịch sử Việt Nam hiện đại. Qua ngòi bút của Sainteny, người đọc dần hình dung rõ sự ảnh hưởng của các cường quốc Bắc Kinh, Moskva và Washington tới Việt Nam. Sự thiếu nhất quán về lập trường bên ngoài, cũng như nội bộ pháp lý đã làm suy giảm tiềm năng thành công của bất cứ thỏa thuận hòa bình nào.
Cuốn sách không chỉ cung cấp dữ liệu ngoại giao hiếm hoi, mà còn ghi lại cách một nhà trung gian nhìn nhận về giới lãnh đạo Việt Nam, từ Hoàng Văn Thụ, Phạm Văn Đồng đến Phạm Xuân Ẩn. Các đoạn trích hợp lý từ hồ sơ và diễn biến cụ thể giúp độc giả hình dung rõ quy trình thương lượng, câu từ và cả những khoảnh khắc chờ đợi căng thẳng.
Hồi ký Nguyễn Thị Bình: Con người, bạn bè và đất nước (Nguyễn Thị Bình)
Cuốn hồi ký là tác phẩm của bà Nguyễn Thị Bình (1927-2023) - một trong những nữ chính trị gia nổi bật nhất trong lịch sử Việt Nam, người giữ vai trò Trưởng đoàn đàm phán của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam tại Hội nghị Paris (1968-1973), góp phần quan trọng vào việc ký kết Hiệp định Paris, chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam.
Bên cạnh sự nghiệp chính trị, bà Nguyễn Thị Bình còn là một nhà ngoại giao giàu tâm huyết với các vấn đề xã hội và giáo dục, từng đảm nhiệm cương vị Phó Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (1992-2002) và là Chủ tịch Quỹ Hòa bình và Phát triển Việt Nam.
Tác phẩm không chỉ ghi lại quá trình đàm phán lịch sử mà còn mở ra bức tranh đa chiều về một giai đoạn đầy biến động. Qua những trang viết giản dị nhưng chân thành, người đọc cảm nhận được bản lĩnh và tấm lòng của một người phụ nữ dành trọn đời cho lý tưởng hòa bình, đồng thời thấy rõ hơn những kết nối quốc tế đã góp phần làm nên bước ngoặt lịch sử.
Ảnh hưởng của tác phẩm không chỉ nằm ở giá trị tư liệu quý giá, mà còn ở sức gợi mở về nhân cách, tình người và sự kiên định trước thử thách, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ sau này trong việc gìn giữ hòa bình và phát triển đất nước.
Mưa Đỏ (Chu Lai)
“Mưa Đỏ” là một trong những tiểu thuyết tiêu biểu của nhà văn Chu Lai (1946–2023) – một trong những gương mặt quan trọng của văn học Việt Nam thời hậu chiến. Ông xuất thân là một người lính, từng trực tiếp tham gia chiến đấu tại chiến trường miền Nam, trải qua những năm tháng sinh tử, điều đã ảnh hưởng sâu sắc đến phong cách sáng tác của ông: dữ dội nhưng thấm đẫm nhân tính, hiện thực mà vẫn giàu chất trữ tình.
Tiểu thuyết Mưa Đỏ không tái hiện chiến tranh qua những chiến công lẫy lừng, mà qua thân phận của những con người trẻ tuổi bị cuốn vào vòng xoáy lịch sử. Họ không phải những biểu tượng siêu anh hùng, mà là những người mang trong mình cả sự sợ hãi, khát vọng sống, tình yêu và đôi khi cả yếu đuối. Chính sự đa chiều này khiến câu chuyện trở nên gần gũi và chạm đến cảm xúc người đọc.
Chu Lai không né tránh sự tàn khốc của chiến tranh, dù là tiếng bom đạn, sự mất mát, hay cái; ông để nhân vật tìm kiếm ánh sáng trong bóng tối: những rung động yêu thương, những giây phút bình yên ngắn ngủi, niềm tin vào ngày mai. Qua đó, Mưa Đỏ trở thành một tác phẩm không chỉ kể về chiến tranh, mà còn là bản trường ca về sức chịu đựng, tình người và khát vọng hòa bình.
Thương những miền qua (Nguyễn Thị Hậu)
“Thương những miền qua” của Tiến sĩ khảo cổ Nguyễn Thị Hậu mang đến một cách tiếp cận mềm mại và giàu chiều sâu đối với lịch sử và văn hóa Việt Nam. Tác phẩm không kể về chiến tranh dữ dội, mà như một lá thư gửi đến những người bạn quen, với nhiều suy tư và lắng đọng, như những cuộc trò chuyện nhẹ nhàng giữa người viết và những miền đất đã đi qua.
Nguyễn Thị Hậu là một nhà khảo cổ học, nhà nghiên cứu văn hóa, đồng thời là người viết ký sự với lối quan sát tinh tế. Nền tảng học thuật cùng trải nghiệm thực địa phong phú giúp bà khắc họa các vùng đất không chỉ qua vẻ bề ngoài mà còn qua những lớp trầm tích lịch sử, di sản và ký ức văn hóa. Các ghi chép trong sách không dừng lại ở việc mô tả cảnh quan, mà còn khám phá đời sống của con người, những số phận, tập tục và truyền thống đang được giữ gìn hoặc đang phai nhạt theo thời gian.
Tác phẩm mang đến một cảm giác vừa gần gũi vừa hoài niệm, như một hành trình khám phá bản sắc Việt qua từng mảnh đất và dấu vết thời gian. Ảnh hưởng của “Thương những miền qua” nằm ở khả năng khơi gợi tình yêu đối với văn hóa dân tộc và thôi thúc độc giả nhìn lại mối quan hệ giữa quá khứ - hiện tại - tương lai của đất nước trong một góc nhìn nhân văn và đầy sự trân trọng.
Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75 (Trần Mai Hạnh)
“Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” là công trình nghiên cứu công phu của nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh, người có nhiều năm làm việc trong lĩnh vực báo chí và từng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong ngành truyền thông. Tác phẩm được xây dựng từ hàng trăm tài liệu tuyệt mật, biên bản và thông tin từ nhiều phía - bao gồm cả nguồn của chính quyền Sài Gòn trước năm 1975 và các tài liệu phương Tây - để tái hiện lại 117 ngày lịch sử từ 1/1 đến 30/4/1975.
Điểm đặc biệt của cuốn sách là sự tái hiện chi tiết, gần như theo từng ngày, từng giờ của những biến động chính trị - quân sự dẫn đến sự kiện thống nhất đất nước. Tác phẩm không chỉ khắc họa diễn biến của chiến dịch Hồ Chí Minh, mà còn mở rộng sang những toan tính ngoại giao, quyết định chiến lược và tâm thế của con người ở cả hai chiến tuyến, mang đến một bức tranh lịch sử đa chiều, nhiều xúc cảm.
Ảnh hưởng của tác phẩm không chỉ nằm ở giá trị tư liệu hiếm có, mà còn ở cách nó mở ra một lối đọc mới về lịch sử, vừa khách quan, chi tiết, vừa giàu tính nhân văn. Cuốn sách đã giành được nhiều giải thưởng văn học - báo chí lớn và trở thành một trong những tài liệu quan trọng để nghiên cứu về giai đoạn lịch sử này, đồng thời là nguồn cảm hứng cho những cuộc đối thoại sâu hơn về ký ức chiến tranh và giá trị của hòa bình.
Thực hiện: Minh Minh
