Yohji Yamamoto - “nhà thơ cách mạng” punk, vị anh hùng “phản thời trang” 82 tuổi đã có trong tay một thương hiệu vững mạnh mang tên ông với nguồn thu rơi vào khoảng 200 triệu đô la Mỹ mỗi năm. Thế nhưng, trong quá trình xây dựng định hướng tương lai cho thương hiệu, ông không khỏi bất bình trước thực trạng ngành thời trang hiện nay.
Yohji Yamamoto tức giận chia sẻ với BoF: “Thời trang bây giờ như một trò đùa. Những công ty thời trang lớn như những đứa trẻ trong trận bóng đá, mải mê chạy theo một quả bóng duy nhất - lợi nhuận. Họ ngó lơ khách hàng của mình. Tôi cho rằng họ có quá nhiều tiền rồi nên không tìm ra lý do nào để làm việc chăm chỉ nữa. Đằng nào thì tiền cũng chảy về phía họ”.
Phải biết rằng hiện nay, khách hàng không còn mấy quan tâm tới những nhà mốt xa xỉ nữa, kể cả đối với những cái tên danh tiếng bậc nhất thế giới. Đây là hậu quả của hiện tượng mà những nhà phân tích thường gọi là “sự lạm phát lòng tham” (greedflation) khi những thương hiệu vắt kiệt lợi nhuận từ mức giá cao ngất ngưởng trong khi không mang đến sự đổi mới sáng tạo và chất lượng tương xứng.
Nhưng Yohji Yamamoto đã không quá xa lạ đối với những thời kỳ khó khăn như vậy. Ông chia sẻ: “Chúng tôi đã trải qua những điều tương tự”, gợi nhớ lại năm 2009 khi ông phải đối mặt với sự phá sản và tái cấu trúc của thương hiệu: “Chính vì thế nên bây giờ, tôi sẽ tập trung xây dựng một công ty nhỏ về quy mô nhưng lớn về sức mạnh”.
Là một người thành công nhờ đi ngược lại với xu hướng phát triển bình thường của thương hiệu mà ông thành lập hơn bốn thập kỷ về trước, nguồn cảm hứng của Yamamoto bắt nguồn từ sự giận dữ và bất lực. Trong những năm tháng thơ ấu, cái chết của người cha trong Thế chiến II khi ông chỉ mới vừa 2 tuổi đã là lý do chính cho sự căm giận trong ông, nhưng những ngày gần đây ông cũng cảm thấy tương tự về thực trạng của ngành thời trang nói riêng và toàn thế giới nói chung.
Chúng tôi đang ở trụ sở chính của công ty Yohji Yamamoto tại Tokyo. Trong văn phòng riêng của ông, mọi thứ chất đống trên sàn, đi tới đâu cũng thấy giấy tờ. Chiếc bàn chính của văn phòng bừa bộn với một đủ thứ đồ: một hộp giấy màu hồng nhàu nát, một chiếc điện thoại bàn đời cũ, những tờ giấy nhớ, một ly cà phê đang uống dở và tất nhiên không thể thiếu vật bất ly thân của ông - một chiếc bật lửa và bao thuốc lá. Có một giá treo quần áo nhỏ ở góc phòng với một vài chiếc quần áo được treo cùng nhau, nhưng có vẻ chúng không thuộc về bất cứ bộ sưu tập nào mà ông đang thực hiện.
Như mọi khi, Yamamoto xuất hiện trong một bộ đồ đen, lần lượt là chiếc mũ len đen, chiếc blazer dáng dài có vẻ lâu rồi chưa được là phẳng, và một chiếc quần dài cùng màu. Trông ông có vẻ gầy hơn so với lần cuối tôi phỏng vấn ông vào gần 10 năm trước. Lần này, cách ông nói chuyện khiến tôi nhớ về cha mình. Hai người xấp xỉ tuổi nhau và đều mang trong mình những sự giận dữ và bất lực đã dịu đi theo năm tháng. Vậy nên, tôi phần nào thấu hiểu được tâm trạng của ông nhưng tôi cũng tò mò không biết ông đang nghĩ thế nào về thương hiệu của mình - một di sản quý báu mà ông sẽ để lại cho thế giới này.
Ông cũng trăn trở về điều này trong những ngày gần đây - ông nghĩ về tương lai của công ty, của thời trang và của cả một hành tinh đang bị xáo động bởi chiến tranh và thảm họa tự nhiên. Ông tức giận, không chỉ với những tập đoàn thời trang lớn mà còn với những chính trị gia - đặc biệt là tổng thống Mỹ Donald Trump: “Tôi là một nhà thiết kế thời trang, và khi tôi đang lên ý tưởng cho một bộ sưu tập mới, tôi cần hình dung ra những người mẫu ở trong đầu. Nhưng trí tưởng tượng của tôi sẽ đột ngột ngừng hoạt động ngay khi tôi nhìn thấy ông ta” - Yohji Yamamoto thở dài.
Ông mệt mỏi với những mâu thuẫn chính trị giữa các quốc gia, sợ hãi trước tình hình biến đổi khí hậu: “Loài người đang làm thay đổi khí hậu”, ông nói. “Đây là lỗi của chúng ta. Và cùng lúc đó, những cuộc chiến nơi mà loài người giết hại lẫn nhau vẫn chưa ngừng lại. Tôi luôn hỏi bản thân mình, tại sao, tại sao, và rốt cuộc là tại sao? Tôi không thể tìm thấy câu trả lời. Tôi chán ghét điều này. Nó khiến trái tim tôi nặng trĩu và tăm tối”.
Đọc thêm: Ngành thời trang đối diện với loạt "chất vấn" môi trường tại COP29
Đồng thời, ông cũng lo lắng về tương lai của ngành công nghiệp thời trang, đặc biệt là sự thất truyền trong kỹ nghệ tạo ra những chất liệu vải đặc biệt mà ông dùng trong bộ sưu tập của mình. Ông chia sẻ: “Số lượng nghệ nhân chế tác sợi, vải, và nhuộm đang ngày càng ít đi. Có quá nhiều những kỹ thuật đặc biệt đang biến mất trên khắp thế giới. Một phần vì những công việc này rất rất khó và phức tạp, đòi hỏi người làm cần nhiều kỹ năng trong khi những người nghệ nhân cao tuổi không còn đủ sức khỏe để thực hiện chúng”.
“Người trẻ ngày nay không muốn làm vì công việc trông quá vất vả. Họ không muốn kế nghiệp cha hay chú mình”, ông tiếp tục:
“Họ không muốn bước vào thế giới đó, nên những người thợ lành nghề đang dần mất đi. Theo cách này, tôi nghĩ ngành thời trang đang dần biến mất”
Tại tỉnh Aichi của Nhật Bản - một trong ba khu vực hàng đầu thế giới về sản xuất len cao cấp, cùng với Biella (Ý) và Huddersfield (Anh), nhiều doanh nghiệp gia đình nhỏ đang phải đóng cửa.
Khác với những loại vải tự nhiên từng chiếm phần lớn trong bộ sưu tập chính của Yamamoto, phần lớn chất liệu được sử dụng trong thời trang Nhật Bản hiện nay (bao gồm những thương hiệu như Issey Miyake, CFCL và Yamamoto dòng Y-3 hợp tác với Adidas) đều làm từ loại vải poly với giá thành rẻ hơn. Yamamoto không ngần ngại bóc trần rằng những loại vải này thực chất được tạo nên từ xăng và dầu khí. Theo báo cáo gần đây của Textile Exchange, việc sản xuất vải toàn cầu đã phát triển tới mức kỷ lục, làm tăng lượng khí thải công nghiệp, đặc biệt từ quy trình sản xuất sợi polyester.
Yamamoto, một nhà thiết kế ưa chuộng màu đen, cũng có những vấn đề riêng liên quan tới thời trang bền vững. Ông thừa nhận rằng: “Hoá chất trong thuốc nhuộm đen rất độc hại cho sức khỏe con người. Trong tương lai, nó có thể bị cấm ở những nước phát triển. Có lẽ sau này con người sẽ chỉ mặc màu trắng thôi”.
“Và tất nhiên, qua từng năm, những thiết kế của tôi đang ngày một đắt đỏ bởi vì giá thành sản xuất không ngừng tăng cao”. Ông nói thêm: “Người không còn muốn mua những bộ quần áo được thiết kế, may đo kỳ công nữa. Ngành công nghiệp này đang cố gắng “đốt cháy giai đoạn” trong mọi bước của chuỗi cung ứng, nên nhìn chung nếu bây giờ bạn ghé thăm những cửa hiệu thời trang trên phố, mọi thứ sẽ trông y hệt nhau”.
Với tất cả điều đó đè nặng trong tâm trí, Yamamoto thừa nhận rằng ông đang rơi vào giai đoạn bế tắc trong cảm hứng sáng tạo. Hôm nay là ngày 29 tháng 7 - ngày đầu tiên ông quay lại văn phòng sau khi trở về từ Tuần lễ Thời trang nam diễn ra tại Paris vài tuần trước.
Gần đây, ông tìm thấy niềm an ủi trong âm nhạc của hai ca sĩ trẻ: Aki Azuma - người hát enka, thể loại nhạc cổ điển Nhật Bản nổi tiếng với những bản ballad đầy hoài niệm; và Kawai Yuto - một ca sĩ đường phố 14 tuổi đã trở nên nổi tiếng trên TikTok. Ông mở điện thoại, bật cho tôi nghe vài bản họ cover những ca khúc nhạc phim anime và Studio Ghibli, cùng bản song ca The Rose bằng tiếng Nhật. Ông mỉm cười: “Họ hát thật hay. Đôi khi nghe họ hát, tôi lại bất chợt bật khóc. Điều này khiến tôi ngạc nhiên và không ngừng tự vấn lý do đằng sau”.
Sự nhạy cảm gần đây của ông có lẽ đến từ một mất mát cá nhân: cái chết của Rin - chú chó giống Akita nổi tiếng với vẻ kiêu hãnh, lòng dũng cảm và sự trung thành - người bạn đồng hành thân thiết thường theo Yamamoto đến văn phòng.
“Tôi không cần bạn gái mới, tôi chỉ cần một chú chó mới thôi”, ông đùa. “Ngay trước khi anh đến, tôi vừa nói chuyện với con gái tôi, Limi, về việc nhận nuôi một chú chó khác. Suốt hai tháng qua, tôi chần chừ mãi vì vẫn chưa quên được Rin. Nhưng rồi sau vài tháng, tôi nghĩ có lẽ con bé ấy (Rin) cũng muốn tôi có một chú chó mới”.
Góc nhìn của kẻ nổi loạn
Đằng sau cánh gà buổi diễn bộ sưu tập Xuân - Hè năm 2026 cho nam tại trụ sở Paris một vài tuần trước, Yohji Yamamoto cuộn người trên ghế, tay ông cầm một điếu thuốc như một phần thưởng ông dành cho bản thân khi đã hoàn thành show diễn. Ông biết rằng hàng dài nhà báo và người hâm mộ đang chờ ngoài kia để nói lời chào với mình, nhưng dễ hiểu vì sao ông chỉ muốn quay trở về khách sạn để nghỉ ngơi.
Yamamoto đã quen với cảnh hậu trường như vậy từ năm 1981, khi ông và người sau này là bạn gái ông - Rei Kawakubo lần đầu đặt chân tới Paris và làm náo động những ông lớn thời trang với tư duy thẩm mỹ cấp tiến của mình. Những thiết kế phân giải cấu trúc (deconstructed) với một màu đen từ đầu tới chân quá khác biệt so với một số hình mẫu thường thấy ở các nhà thiết kế Pháp lúc bấy giờ. Thời điểm đó, công chúng đã quen thuộc với hình tượng những người phụ nữ quyền lực của Yves Saint Laurent, những cô nàng siren nóng bỏng của Thierry Mugler và những kẻ khiêu khích bất cần của Jean Paul Gaultier.
Cùng với Kenzo Takada, và Issey Miyake - những thương hiệu cập bến Paris trong những năm sau này, Kawakubo và Yamamoto đã thổi một làn gió mới vào nền thời trang và duy trì ảnh hưởng đó cho tới tận ngày hôm nay.
“Yohji là người đi đầu trong phong trào “phản thời trang”, nhiếp ảnh gia Max Vadukul chia sẻ. Ông đã có dịp được hợp tác với nhà thiết kế từ những năm 1980. “Yohji Yamamoto đã bước chân vào thế giới thời trang của Châu Âu - nơi vốn khó chấp nhận những kẻ “ngoại đạo” như Yamamoto và ông đã thành công tồn tại ở nơi đó hàng thập kỷ. Ông ấy không cúi đầu trước hệ thống thời trang của nơi đây, ông cũng không thay đổi những giá trị vốn có của bản thân để cố gắng hoà nhập. Những thiết kế của ông “bảo thủ” và luôn mang tính cá nhân rất cao. Sự bất đối xứng, lớp drape vải, và cách một bộ quần áo thu hút ánh nhìn của người xem - không chỉ nằm ở thiết kế, mà còn ở sự thông minh trong việc nắm bắt tâm lý của khán giả”.
Tư duy thiết kế và những phom dáng đặc trưng của Yamamoto đã ảnh hưởng đến vô số nhà thiết kế từ Rick Owens tới Christophe Lemaire, nhưng ông vẫn là một kẻ nổi loạn - người luôn làm điều mình muốn theo cách riêng.
“Khi tôi tới buổi trưng bày những tác phẩm tiêu biểu trong suốt sự nghiệp của Yohji Yamamoto tại bảo tàng Musée des Arts Décoratifs, tôi nhớ đã từng ước rằng đây có thể là tiêu chuẩn cho tất cả bộ đồ trên thế giới”. Owen nói: “Đó sẽ là một thế giới duyên dáng, tử tế và nhân hậu. Nếu ví thời trang như thế giới văn học, tôi nghĩ Yohji đang nắm giữ, và thống trị một vị trí đặc biệt trong ngành thời trang - một vị trí mang thiên hướng thơ ca với những lối ẩn dụ thâm sâu và tinh tế, thay vì những câu chuyện giật tít thường thấy. Dĩ nhiên, chúng ta vẫn cần cả hai thái cực này, nhưng các tác phẩm của Yohji Yamamoto đã góp phần quan trọng trong việc cân bằng các đối cực”.
Đọc thêm: Cuộc 'hồi tưởng' về các tác phẩm của Yohji Yamamoto tại bảo tàng 10 Corso Como ở Milan, Ý
Để hiểu thế nào là những bài viết có cái tiêu đề nghe thật “kêu” chỉ để thu hút sự chú ý, hãy cứ nhìn vào những buổi trình diễn thời trang gần đây - khi các thương hiệu thi nhau “pha trò” để giành giật sự chú ý của truyền thông nói chung, và lượt tương tác trên mạng xã hội nói riêng. Trong một ngành công nghiệp đang chạy theo thuật toán và văn hóa người nổi tiếng, Yamamoto vẫn tổ chức những show diễn theo đúng tinh thần xưa nay của ông: chậm rãi, suy tư và kiên định. Không có chiêu trò câu view, không có màn catwalk mà những bước chân như muốn đâm thủng sàn diễn, cũng chẳng có ngôi sao nào xuất hiện để quảng bá cho bộ phim sắp ra mắt của họ.
Nhưng điều đó không có nghĩa rằng những thiết kế của ông không còn thu hút được sự chú ý của giới trẻ. Ngay hàng ghế đầu trong show diễn của Yamamoto là nhà sáng tạo nội dung Wisdom Kaye - người nhìn thấy ở Yamamoto không chỉ là tính hoài niệm của một niên đại thời trang trong quá khứ, mà là sự sáng tạo thuần khiết hiếm thấy trong bối cảnh ngành thời trang đang trong cơn “kiệt sức” sáng tạo.
Được tham gia show diễn của ông, chứng kiến những bước catwalk chậm rãi nhưng chắc chắn, được dành thời gian để phân tích những chi tiết khéo léo sắp đặt trong bộ sưu tập là những hành động lên án đanh thép nhất đối với những sàn diễn hối hả, vội vã - giống như ngành công nghiệp thời trang hiện giờ.
Cũng có mặt trong khán phòng buổi trình diễn là Donatien Grau, Trưởng bộ phận Chương trình Đương đại của Bảo tàng Louvre, người đã đưa Yamamoto vào danh sách 100 nghệ sĩ đương đại trong triển lãm Copyists do ông phụ trách cùng Trung tâm Pompidou-Metz, bên cạnh các tên tuổi như Jeff Koons, Francesco Vezzoli. và Agnès b (nhà thiết kế thời trang duy nhất khác được chọn cùng Yamamoto).
“Yohji đã nghiên cứu sâu sắc lịch sử văn hóa và trang phục”, Grau nhận xét. “Ông hiểu rõ lịch sử may mặc của Pháp và châu Âu, đồng thời nắm vững kỹ thuật cắt may và tạo rập của Nhật Bản. Điều đặc biệt ở Yohji Yamamoto là ông không đặt chúng đối lập nhau mà khéo léo kết hợp, chồng lớp và giữ được sự cân bằng trong từng thiết kế”.
Để cảm nhận trọn vẹn một buổi diễn của Yohji thường cần đến sự giải mã và chiêm nghiệm, nhằm hiểu được những tầng ý nghĩa ẩn dưới từng chi tiết. Nhưng ngày càng rõ ràng rằng, Yamamoto cảm thấy thời đại này không còn chỗ cho những phép ẩn dụ sâu sắc như vậy nữa. Trong show diễn bộ sưu tập nam gần đây, thông điệp của ông được thể hiện trực tiếp trên trang phục với những dòng chữ như: “NO MORE WARS” (Không còn chiến tranh), “OCEAN DISAPPEARS MAKES HUMANS FINISHED” (Khi đại dương biến mất, loài người cũng chấm dứt), “NUCLEAR POWER DISASTERS” (Thảm họa hạt nhân). Đây là lời cảnh báo nghiêm khắc và trực diện ông gửi đến thế giới.
Như hai mảnh ghép hoàn hảo được tạo bởi Yohji Yamamoto, những lời cảnh báo này xuất hiện trên nền nhạc tình ca kinh điển đầy mùi mẫn, khiến cho hàng ghế đầu phải ngân nga theo - như bài Endless Love, Killing Me Softly và các bản ballad khác từ những năm 1980 - trên bản hoà âm, như mọi lần, được chính tay Yamamoto biên soạn.
Show diễn cho người xem một khoảnh khắc hiếm hoi được dừng lại và soi chiếu trong một mùa thời trang hối hả. Trong khi phần lớn ngành thời trang đang rơi vào trạng thái khủng hoảng nghiêm trọng, buổi trình diễn của Yamamoto như một lời nhắc rằng căn nguyên của sự thành công trong ngành thời trang thực chất nằm ở sự sáng tạo và cảm xúc, chứ không phải nằm trong những món đồ an toàn, mang tính thương mại.
Coi sáng tạo là kim chỉ nam
Quay trở lại Tokyo, công ty Yohji Yamamoto hoạt động ở nơi cách khá xa khu tổ hợp những thương hiệu thời trang Nhật Bản. Trụ sở của ông nhìn ra vùng vịnh Shinagawa, cửa ngõ giao thông và khu kinh tế trọng điểm phía Nam thành phố, cách xa những khu phố thời trang như Omotesando, Ginza và Aoyama.
Công ty được dẫn dắt bởi giám đốc phát triển Tsuyoshi Muraki người gia nhập công ty 26 năm trước sau khi ông xem được một chương trình truyền hình về tầm ảnh hưởng của Yamamoto tại Tuần lễ Thời trang Paris. Ông bắt đầu là một nhân viên của nhánh Y’s, sau đó đã giữ nhiều chức vụ lớn trong công ty.
“Tôi cảm thấy rất lo lắng khi tôi gặp ông ấy lần đầu”, Muraki nói về lần đầu gặp nhà thiết kế. “Tôi vô cùng tôn trọng Yohji. Ông ấy có một nguồn năng lượng đặc biệt mà ít ai có được”.
Khi chia sẻ trải nghiệm làm việc với Yamamoto, điều đầu tiên mọi người nhớ đến là nguồn năng lượng đặc biệt này của ông - ông tỏa ra một áp lực vô hình lên mọi thứ xung quanh. Doanh nghiệp của ông coi trọng tính nghệ thuật hơn thương mại, nơi sáng tạo là trung tâm của tất cả. Điều này thúc đẩy lòng trung thành và tinh thần cống hiến của toàn bộ nhân viên trong công ty - điều hiếm thấy trong ngành công nghiệp thời trang. Rất nhiều nhân viên đã làm ở đây hơn 10 năm. Một số người, như Muraki, thậm chí đã đồng hành cùng công ty trong suốt chặng đường sự nghiệp của mình.
“Chúng tôi đều rất trung thành với ông ấy”, Caroline Fabre nói. Bà là một nhân viên truyền thông tại Paris, người gia nhập công ty vào năm 1986 trước khi làm việc với Azzedine Alaïa vào năm 2003, rồi lại quay lại Yohji Yamamoto vào năm 2022, năm năm sau sự ra đi của Alaïa. “Ông ấy khiến tôi cảm thấy chúng tôi là một gia đình thật sự, mặc dù tính chất công việc rất căng thẳng. Yohji Yamamoto là một người có yêu cầu cao. Tôi chưa bao giờ thấy ông ấy vui vẻ hay hài lòng. Ông ấy luôn muốn làm tốt hơn nữa, thử thách giới hạn của chính bản thân ông và của cả chúng tôi”.
Hiện nay, Fabre là cầu nối chính giữa Yamamoto và truyền thông phương Tây. Về phương diện cá nhân, Fabre là “cái bóng” của Yamamoto, là người cổ vũ, người ủng hộ và người bảo vệ ông, nhất là vào những ngày ông cảm thấy mệt mỏi và kiệt sức.
Doanh nghiệp của Yohji Yamamoto luôn trên đà phát triển kể từ đại dịch Covid, tạo ra doanh thu hơn 200 triệu đô la Mỹ hàng năm và đạt tốc độ tăng trưởng 15% mỗi năm, theo số liệu được chia sẻ lần đầu với báo The Business of Fashion.
Công ty đã không chỉ thành công trong việc duy trì hoạt động mà còn sống sót trước “thảm cảnh” của ngành thời trang hiện tại nhờ vào kinh nghiệm chống chọi với khoảng thời gian khó khăn trong quá khứ. Sau đợt khủng hoảng tài chính năm 2008, một khoản nợ lớn trị giá 65 triệu đô la Mỹ đã nhấn chìm công ty trước khi nó được giải cứu và tái cấu trúc lại bởi một tập đoàn tư nhân tên Integral Corp, dẫn tới sự tạm ngưng dòng Y’s cho nam và sự đóng cửa đột ngột hai cửa hàng tại New York.
Hiện nay, công ty đã tiếp cận được nhiều khách hàng thông qua trang thương mại điện tử quốc tế, hơn 630 nhà bán sỉ và mô hình shop-in-shop, 23 cửa hàng chính thức của thương hiệu tại London, Paris, Thượng Hải và nhiều nơi khác… Yamamoto đã quay trở lại New York với một cửa hiệu trên đường Wooster, khai trương vào tháng 9/2023.
Một điều đáng nhắc đến khác của công ty đó là cách họ xây dựng kiến trúc của thương hiệu (brand architecture), và mô hình tiếp cận khách hàng mục tiêu (go-to-market model). Trong khi những công ty như Chloé, Marc Jacobs và Dolce & Gabbana đã sát nhập những dòng sản phẩm phụ thành một thương hiệu duy nhất để tối ưu hoá quy trình vận hành của công ty, Yamamoto đã làm điều ngược lại. Công ty hiện tại có chín thương hiệu khác nhau, thêm vào đó là sáu thương hiệu nhỏ xuất phát từ thương hiệu chính Yohji Yamamoto, tạo nên một hệ tinh tú quay quay dòng sản phẩm chính - do nhà thiết kế đích thân ông quản lý.
Chúng ta có Y’s (Thương hiệu ban đầu được thành lập bởi Yamamoto vào năm 1972), Ground Y (quần áo phi giới tính), discord (phụ kiện), Wildside (cho đối tượng khách hàng trẻ), và Limi Feu - dòng sản phẩm được thiết kế bởi con gái ông. Do tệp khách hàng của mỗi thương hiệu có sự khác nhau nhất định nên mỗi thương hiệu sẽ xây dựng một mạng lưới phân phối riêng để tiếp cận tệp khách hàng của mình.
Mặc dù việc vận hành ít thương hiệu sẽ đem lại những thuận lợi nhất định về mặt kinh tế, Muraki quan niệm rằng việc xây dựng và vận hành nhiều dòng sản phẩm khác nhau là một phần trong quá trình sáng tạo của công ty. Bằng cách tạo ra những thương hiệu mới, Yamamoto thúc đẩy công ty đi theo hướng mà mọi người thường không thể hiểu được lúc ban đầu.
Muraki khẳng định: “Thương hiệu Y-3 là một ví dụ tiêu biểu. Khi những thương hiệu khác đều sản xuất quần áo, chúng tôi đã tạo ra một loại hình sản phẩm mới”. Ông chỉ ra sự kết hợp tiên phong giữa thời trang và thể thao với Adidas - màn hợp tác đã kéo dài tới nay được 23 năm. Là thương hiệu thời trang cao cấp đầu tiên hợp tác với công ty sản xuất quần áo thể thao, Yamamoto đã mở ra một con đường mới, truyền cảm hứng cho vô số nhà thiết kế khác”.
“Không có Y3, sẽ không có Rick Owens và Grace Wales Bonner cho Adidas hoặc Virgil Abloh và Undercover bởi Jun Takahashi cho Nike”
Đọc thêm: Xu hướng hợp tác đang thịnh hành trong thế giới thời trang đương đại
“Chúng tôi cũng có một mô hình kinh doanh đặc biệt. Chúng tôi không lựa chọn quảng cáo trả phí. Chúng tôi không trả tiền cho những nhân vật quan trọng (VIPs) tới dự các buổi trình diễn”, Fabre chia sẻ. Mọi thứ trên sàn diễn được sản xuất ngay cả khi nó không có lợi nhuận về mặt kinh tế, và bộ sưu tập được định giá để khách hàng có khả năng chi trả ngay cả những bộ cầu kỳ nhất. “Doanh nghiệp trên đà phát triển cho phép chúng tôi tuỳ sức sáng tạo và chấp nhận rủi ro nhiều hơn trước đây”, bà nói.
“Doanh nghiệp phải đi theo sự sáng tạo”, Muraki đồng tình. Chiến lược cốt lõi này, hiện đã được thống nhất dưới một sự quản lý chung, cùng với sự phối hợp tốt hơn giữa bộ phận thương mại và thiết kế đã đem lại một môi trường làm việc lành mạnh hơn.
“Bạn có thể cảm nhận điều này ở công ty. Khi tôi mới quay lại, đây là điều tôi chú ý nhất”, Fabre chia sẻ rằng bà đã rất ngạc nhiên trước sự thay đổi lớn này: “Công ty đã thay đổi hoàn toàn. Mọi người cởi mở hơn, nói chuyện và cười nhiều hơn, điều mà tôi dường như chưa bao giờ thấy trước đây. Ông muốn mọi người học nói tiếng Anh để đưa thợ trong xưởng đi thăm các bảo tàng nhằm mở mang tâm trí. Ông biết chúng ta cần phải mở rộng hơn nữa, trên phạm vi toàn cầu và suy nghĩ dưới góc nhìn quốc tế”.
Những dự tính về tương lai
“Dạo gần đây tôi thường hay nghĩ về quá khứ, có lẽ do tôi đang dần già đi”, Yamamoto chia sẻ. “Khi Caro quay trở lại công ty vào 3 năm trước, cô ấy đã bắt tôi hứa rằng tôi sẽ phải làm thêm ít nhất 20 bộ sưu tập nữa”.
Tới bây giờ, ông đã hoàn thành 12 bộ sưu tập và vẫn còn đang làm việc. Vậy còn điều gì ông muốn truyền tải trong những bộ sưu tập của mình nữa? “Đó là một câu hỏi hay”, ông nói. “Mỗi lần tôi nghĩ về một bộ sưu tập mới, tôi luôn cảm thấy bản thân không còn bất kỳ ý tưởng nào nữa bởi tôi đang thiếu đi những cảm xúc mới mẻ - nguồn dinh dưỡng chính nuôi lớn sự sáng tạo. Tôi cần một khoảng thời gian nhất định để hun đúc lại ngọn lửa sáng tạo trong mình”, ông thừa nhận.
Yamamoto vẫn làm việc với những bản vẽ rập với mục đích thiết kế những mẫu mới cho mỗi mùa. Ông tâm sự: “Nhiệm vụ này trở nên nặng nề vì tạo ra một thứ đặc biệt đang trở nên quá khó và đắt đỏ. Tôi phải cạnh tranh với những tác phẩm tôi đã tạo ra trước đây. Đội ngũ thiết kế của tôi thường không hiểu ý tôi muốn và vào những lúc đó, tôi rất dễ nổi giận. Rồi tôi hỏi bản thân rằng tại sao tôi phải tức giận nhiều đến thế? Đôi khi tôi ghét chính bản thân mình và hối hận vì những phút giây nóng nảy”.
“Nhưng chừng nào tôi còn sống, tôi sẽ tiếp tục làm những gì tôi đang làm. Con trai của tôi 25 tuổi. Nó đang làm việc cho Y-3. Thế hệ của nó sẽ tiếp tục đánh mất thứ gọi là sáng tạo thực sự. Gần đây, người trẻ dừng tôi lại trên phố vì họ muốn chụp ảnh với tôi. Trong những lúc như vậy, tôi thường hay tức giận … với bản thân tôi. “Này tôi ơi”, tôi nói với bản thân. “Tại sao tôi lại trở nên nổi tiếng khi điều này thật vô nghĩa”.
Tôi từ từ đề cập tới chủ đề thừa kế, về việc điều gì sẽ xảy ra khi ông hoàn thành xong 20 bộ sưu tập, và ông ấy trả lời một cách thực tế: “Sẽ có hai khả năng xảy ra. Một là tôi tiếp tục làm việc cho tới khi tôi mất. Hai là trong bốn tới năm năm, tôi cần phải chỉ định một nhà thiết kế chính cho mỗi thương hiệu. Ví dụ như ngài Giorgio Armani, ông có năm nhà thiết kế chính. Khi tôi biết được chuyện này, tôi tự hỏi mình có nên bắt chước ông không?” (Chỉ 1 tháng trước, Armani qua đời ở tuổi 91).
“Cuối cùng câu trả lời của tôi là không. Để những bộ trang phục truyền tải được linh hồn của thương hiệu một cách mạnh mẽ nhất, năm người là quá nhiều. Với hai tới ba người là tối đa, tôi có thể dốc hết năng lượng và sức sáng tạo của mình để làm việc với họ. Tôi không quá hứng thú với chuyện tương lai”.
Dựa trên cảm nhận cá nhân, con gái của ông - Limi, người được ông hướng dẫn qua từng năm, sẽ có khả năng cao nhất để kế thừa Yohji Yamamoto. Mặc dù ông chưa công khai quyết định của mình nhưng cũng đã cho những thiết kế trong bộ sưu tập Limi Feu vào trong show diễn Thu - Đông 2025 của ông vào tháng Ba.
“Đúng vậy, tôi đưa những thiết kế của Limi vào show diễn của mình bởi vì chúng đã dần trở nên sáng tạo hơn và có được tiếng nói của riêng mình. Tôi rất tin tưởng vào con bé”, ông chia sẻ.
Limi, người con gái ngại ngùng và trầm lặng giống cha mình, nói rằng cô trở thành nhà thiết kế vì đó là điều cha cô mong muốn. Cô không còn con đường nào khác. Như Yohji Yamamoto, sức sáng tạo của cô cũng đến từ sự giận dữ và bất lực, nhưng phong cách mà cô định hình trong vũ trụ của Yohji Yamamoto lại mang nét nữ tính và mềm mại hơn.
“Tuy chưa được biết về bức tranh toàn cảnh mà cha tôi muốn hướng tới, tôi tự tin rằng tôi có thể bảo vệ vũ trụ của thương hiệu Yohji Yamamoto”, cô chia sẻ. “Tôi đã học hỏi được rất nhiều từ ông, đặc biệt là về mặt kỹ thuật”, cô nói. “Ông ấy dạy tôi cách vẽ bản rập trên như cách vẽ một bức tranh. Và mỗi một mùa, tôi lại bắt đầu với một bản rập mới, giống cha mình. Tôi không muốn nhìn về quá khứ, tôi muốn được ở trong thực tại và nghĩ về tương lai”.
“Điều này rất quan trọng đối với cá nhân tôi”, cô nói thêm. “Ban đầu dây chỉ là một doanh nghiệp kinh doanh nhỏ của bà tôi, cha tôi đã tiếp quản và biến nó thành một công ty lớn như hiện tại”. Mẹ của Yamamoto, người qua đời vào tháng 1 năm 2023 ở độ tuổi 103, là một nhân vật có tầm ảnh hưởng sâu sắc tới công ty. Bà có một văn phòng riêng tại các trụ sở chính cho tới ngày bà mất.
Cuộc đối thoại với Yohji Yamamoto đang dần đi tới hồi kết, ông châm một điếu thuốc và dừng lại để chiêm nghiệm về những điều mà chúng tôi đã thảo luận - về một ngành công nghiệp đang khủng hoảng, một thế giới hỗn loạn, sự nổi tiếng, áp lực từ việc vận hành doanh nghiệp, và trên tất cả, sự hối thúc liên tục để tạo ra những thứ mới.
“Không biết là may mắn hay xui xẻo, trong lúc tôi đang lái xe và chờ đèn đỏ, có rất nhiều người đi ngang qua trước mặt tôi và một ý tưởng mới bất chợt rơi từ đâu xuống. Tôi đã nắm lấy nó, như vậy” ông vừa nói, vừa diễn tả lại hành động của mình lúc đó. “Ý tưởng không bao giờ xuất hiện trong nhà vệ sinh, mà luôn là ngoài đường”.
“Chắc có lẽ tôi không nên cứ mãi nằm trên giường. Có thể tôi sẽ thấy khá hơn khi lái xe hoặc đi dạo, và nếu may mắn tôi có thể “bắt” được một ý tưởng. Hoạt động thể chất đem lại cho chúng ta năng lượng. Nhưng sau bộ sưu tập nam vừa rồi, tôi hoàn toàn kiệt sức. Vừa mất đi chú chó của mình, tôi không còn đi dạo vào mỗi sáng nữa. Điều đó khiến chân của tôi yếu đi và trong lần cuối tôi ở Paris, tôi cần một người đỡ tôi trong lúc đi lại. Tôi bắt đầu nghĩ rằng “Không, không, điều này không ổn. Tôi cần phải tự đi bằng chính đôi chân của mình mà không cần ai giúp đỡ”.
“Bây giờ tôi đang chuẩn bị cho bộ sưu tập nữ kế tiếp, nhưng tôi đã trễ tám đến mười ngày so với thường lệ. Tôi đã muốn tạo một bất ngờ, một thứ gì đó thật sự mới mẻ. Nhưng suốt hai tuần tôi chẳng tìm thấy được bất cứ “sự bất ngờ” nào. Cuối cùng, thật may rằng tôi đã tìm ra nó. Trước khi ông đến đây, tôi đã trình bày những ý tưởng của tôi cho người thợ làm rập và đội ngũ phác họa”, ông nói. “Tôi đã làm được nó vào ngày hôm nay!”.
“Tôi phải cảm ơn anh, nhờ buổi hẹn này tôi mới ra khỏi nhà và tới đây ngày hôm nay. Nếu anh không tới, tôi không biết bao giờ tôi mới có thể hoàn thành bộ sưu tập của mình…” Tôi nói với Yamamoto rằng ông ấy chỉ đang làm theo lời khuyên của chính bản thân ông - ra khỏi giường, rời nhà và lái xe đi đâu đó. Chỉ như vậy thì những ý tưởng mới xuất hiện.
“Hôm nay, vợ tôi đã chở tôi tới đây vì chân tôi còn yếu sau lâu ngày không đi lại. Nhưng từ tuần tới, tôi sẽ tự lái xe và tất nhiên - quay trở lại đi dạo với chú chó mới của mình”.
Chuyển ngữ theo BOF
