Từ những dãy hành lang của nhà tù khắc nghiệt đến các sân khấu trình diễn rực lửa, sagging pants đã hoàn thành cuộc “di cư văn hóa” ngoạn mục.
Trong ngôn ngữ thời trang đường phố, sagging hay quần “tụt”, “hạ cạp” là cách mặc quần sao cho phần cạp hạ thấp xuống dưới hông, làm lộ một phần hoặc toàn bộ waistband (vùng thắt lưng) của đồ lót. Tuy nhiên, đằng sau định nghĩa đơn giản ấy là cả câu chuyện xã hội phức tạp về cuộc chuyển mình ngoạn mục về thời trang đường phố.
Nguồn gốc của sagging
Có nhiều đồn đoán về xu hướng mặc quần này, nhiều người cho rằng nó như phong cách ăn mặc của tù nhân đồng tính, dùng để báo hiệu rằng họ đã sẵn sàng cho những “cuộc tình chớp nhoáng” trong tù. Tuy nhiên, theo Snopes (trang web uy tín chuyên kiểm chứng thông tin), tuy sagging có nguồn gốc từ hệ thống nhà tù Mỹ, nhưng không liên quan đến vấn đề tình dục như lời đồn.
Phong trào quần tụt xuất hiện sau song sắt do áo quần phát cho tù nhân không vừa người họ, nhiều người bị phát quần áo quá khổ. Song, trong tù cấm dùng thắt lưng, bởi trước đó có quá nhiều lần người ta tìm thấy tù nhân treo cổ bằng thắt lưng của họ. Từ các lý do này, nhiều tù nhân phải chịu cảnh “quần tụt xuống mông”.
Nhưng tại sao lời đồn này lại được truyền miệng rộng rãi đến như vậy? Câu trả lời có lẽ xuất phát từ thái độ ghét bỏ những kẻ có “đáy quần lủng lẳng” ngang đầu gối, đi lại lạch bạch không khác gì chim cánh cụt.
Sau này, vào đầu những năm 90, khi được các rapper như Ice-T và Too Short hay nhóm nhạc Kriss Kross đưa vào văn hóa hip hop, sagging được biết đến nhiều hơn trong giới thanh thiếu niên Mỹ.
Cụ thể, vào năm 1988, Ice-T, rapper đến từ bờ Tây nước Mỹ là người đầu tiên đưa hình ảnh sagging pants vào trong lời rap của mình. Từ đó, phong cách mặc quần tụt bắt đầu gắn liền với hình ảnh của giới rapper Mỹ.
Năm 1992, nhóm rap thiếu niên Kriss Kross gây chú ý khi xuất hiện với phong cách mặc quần tụt và đảo ngược trang phục trong album đầu tay Totally Krossed Out. Hình ảnh ấy nhanh chóng trở thành biểu tượng thời trang độc đáo, góp phần đưa sagging pants bước ra khỏi phạm vi hip hop underground và lan rộng trong giới trẻ Mỹ thập niên 1990.
Tuy nhiên, những điều này không làm cho sagging được ủng hộ hay hưởng ứng, nó vẫn nhận nhiều chỉ trích từ xã hội lúc bấy giờ. Nhiều cộng đồng từng tìm cách cấm trào lưu này. Tháng 2/2005, Hạ viện bang Virginia đã thông qua dự luật “quần tụt”, phạt 50 USD những ai mặc quần lộ đồ lót theo cách “khiêu gợi hoặc thô tục”. Tuy nhiên, dự luật bị Ủy ban Thượng viện bác bỏ chỉ hai ngày sau đó.
Trước đó, tháng 5/2004, các nhà lập pháp Louisiana cũng tìm cách chặn những chiếc quần lộ mông này bằng dự luật 1626, biến việc mặc đồ công khai lộ quần lót hay bất cứ phần nào của bộ phận sinh dục thành hành vi phạm tội. Nhưng dự luật này cũng bị Thượng viện bang từ chối.
Đọc thêm: Tích sử về Grillz: Những "bộ răng xa xỉ" được địa hạt thời trang sủng ái
Giải mã hiện tượng sagging trong giới underground
Trong lịch sử thời trang đường phố, ít phong cách nào gây tranh luận dai dẳng như sagging. Ở Mỹ, nghiên cứu “Cultural meaning and hip-hop fashion in the African-American male youth subculture of New Orleans” cho thấy việc mặc quần tụt được giới trẻ xem như hành vi “stylistic resistance” - phản kháng bằng phong cách - nhằm chống lại sự áp đặt từ nhà trường, cảnh sát và truyền thông.
Tương tự, bài viết “The Suppression of a Saggin Expression” khẳng định sagging đã phổ biến từ thập niên 1970 được khởi nguồn như cách mặc quần jeans thoải mái, rồi sau này dần được cá nhân hoá trong hip hop như lời tuyên ngôn từ chối chuẩn mực.
Sang Châu Á, hiện tượng này tiếp tục được “biến tấu” theo nhiều cách khác nhau. Tại Nhật Bản, bài báo “Stiff jean and rappers’ poetic sentiments” đã ghi nhận trào lưu koshipan được nhiều rapper chủ động mặc quần tụt hông để thể hiện sự nổi loạn và khác biệt với chuẩn mực ăn mặc thường ngày. Rapper Tohji, với phong cách koshipan trong MV “Propella” là ví dụ điển hình cho cách sagging được biến tấu thành ngôn ngữ thời trang riêng của giới hip hop Nhật Bản.
Trong bản hòa âm đa sắc màu của thời trang K-Pop, sagging từ lâu đã vượt khỏi định nghĩa nguyên bản của hip hop đường phố. Xu hướng này không còn là "đặc sản" riêng của giới underground, mà đã được các idol tinh chỉnh, biến tấu để trở thành tuyên ngôn phong cách đầy quyến rũ, mang sự nổi loạn có tính toán. Gần đây, nhóm nhạc CORTIS đã gây chú ý khi các thành viên thường xuyên diện quần tụt hông để lộ waistband như dấu ấn phong cách pha trộn giữa hơi thở Y2K và sự nổi loạn.
Còn ở Ấn Độ, sagging từng làm dấy lên cuộc tranh luận xã hội sôi nổi. Theo bài báo vào năm 2009 “Sagging pants stir debate in India” của Hindustan Times, nhiều bạn trẻ xem sagging như cách khoe boxer sặc sỡ, đồ lót hàng hiệu và thể hiện sự “ngầu” hay khác biệt. Tuy nhiên, xu hướng này vấp phải phản ứng mạnh từ dư luận bảo thủ, đặt ra câu hỏi về ranh giới giữa tự do cá nhân và sự “khiếm nhã” nơi công cộng. Luật sư Shanti Bhushan thậm chí nhấn mạnh: “Trừ khi nó hiển nhiên khiếm nhã, việc hạn chế phong cách ăn mặc có thể bị coi là vi phạm tự do cá nhân”.
Nhìn từ bức tranh toàn cầu, sagging không bao giờ giữ nguyên trạng. Ở đâu nó cũng được “bản địa hóa” theo những câu chuyện khác nhau. Chính sự đa nghĩa này khiến sagging trở thành hiện tượng thời trang xuyên biên giới.
Đọc thêm: CORTIS “FaSHioN”: Từ chợ đồ si đến sàn diễn high fashion
Rapper Việt hưởng ứng sagging
Tại Việt Nam, sagging không xuất phát từ nhu cầu về tuyên ngôn phản kháng như ở Mỹ mà chủ yếu được tiếp nhận thông qua dòng chảy văn hóa đại chúng. Các rapper chọn sagging bởi đây là item quen thuộc trong phong cách của nhiều rapper quốc tế, đồng thời vì sagging cũng hiện diện trong những cộng đồng mang tinh thần đường phố tương đồng như skateboarding - nơi sự phóng khoáng, tự do hình thể được đề cao.
Sự bùng nổ của các gameshow truyền hình như Rap Việt và King of Rap càng góp phần đưa hip hop từ underground ra mainstream, biến sagging thành hình ảnh quen thuộc trên cả sân khấu lẫn đời thường. Trước đây, hình ảnh sagging hay trang phục streetwear tuy đã phổ biến trong cộng đồng underground nhưng vẫn bị một bộ phận xã hội xem là lập dị hoặc phản cảm.
Tuy nhiên, khi được các nghệ sĩ như Binz, Suboi hay Rhymastic - những người có thẩm quyền và được yêu thích diện lên sân khấu, những phong cách ấy lập tức được "hợp thức hóa". Chúng được gắn liền với hình ảnh của sự tài năng, cá tính và tự tin, từ đó phá vỡ các định kiến. Nhờ đó, làn sóng hưởng ứng trong giới trẻ đã dâng cao, họ không chỉ nghe nhạc rap mà còn "tiêu thụ" các lối sống được quảng bá.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là sự phổ biến của sagging trong giới trẻ Việt không chỉ đến từ yếu tố “bắt chước” hay “ảnh hưởng”, mà còn phản ánh nhu cầu thể hiện bản sắc cá nhân giữa bối cảnh văn hóa đang toàn cầu hóa mạnh mẽ. Trong mắt nhiều người trẻ, sagging đại diện cho tinh thần “cool ngầu”, phóng khoáng và tự tin. Việc hạ cạp quần để lộ một phần waistband hay chọn cách phối đồ phóng khoáng, trở thành dấu hiệu nhận diện của những người muốn bứt phá khỏi khuôn mẫu ăn mặc thông thường.
Điển hình là các rapper Việt như Andree Right Hand, Wrxdie, Dangrangto hay Robber… thường chọn kiểu sagging phối cùng áo phông oversize hoặc hoodie khi trình diễn hoặc mặc thường ngày. Khi trình diễn, việc chọn sagging pants giúp cho họ thoải mái, dễ dàng di chuyển, đồng thời góp phần thể hiện thái độ có chút bất cần thường gặp ở rapper. Bên cạnh đó, kiểu mặc này cũng góp phần xây dựng hình ảnh người nghệ sĩ phóng khoáng, sống đúng với bản năng và năng lượng đường phố của mình. Nhưng, để phù hợp với thị hiếu thị giác của khán giả Việt, các rapper thường tiết chế độ hạ cạp để tránh gây phản cảm.
Sự tiết chế này cho thấy quá trình thích ứng văn hóa của biểu tượng đường phố toàn cầu, khi sagging được điều chỉnh để vừa mắt hơn. Nói cách khác, các rapper Việt không dùng sagging để chống lại trật tự mà để mở rộng giới hạn của sự tự do trong khuôn khổ cho phép.
Đọc thêm: Snapback: Biểu tượng bất tử của tinh thần đường phố
