Sự ủng hộ của Maria Grazia Chiuri dành cho chủ nghĩa nữ quyền đã bắt đầu nhen nhóm từ những năm tháng đầu sự nghiệp, “nở rộ” tại Dior, và chuẩn bị quay trở lại Fendi dưới một hình thái khác.
Sự kiện Maria Grazia Chiuri trở thành giám đốc Sáng tạo của Fendi không chỉ đánh dấu một cột mốc mới trên con đường sự nghiệp của bà, mà còn là sự trở về đầy biểu tượng - trở về với ngôi nhà đã nuôi dưỡng tài năng, tinh thần sáng tạo và ý niệm nữ quyền mà Chiuri luôn theo đuổi.
Trong quan niệm của Chiuri, nữ quyền là một di sản cần được kế thừa và gìn giữ qua nhiều thế hệ phụ nữ. Xuyên suốt chiều dài lịch sử, những cuộc đấu tranh đã liên tiếp diễn ra để đòi lại quyền cơ bản cho phái nữ - quyền được đi học, đi làm, được bầu cử... Ngày nay, người phụ nữ hiện đại được thừa hưởng những quyền lợi đó, nhưng họ không được quên sự nỗ lực đấu tranh của thế hệ phụ nữ đi trước. Với bà, nữ quyền không chỉ là một tuyên ngôn, mà là cam kết:
Chúng ta phải lên tiếng và bảo vệ quyền của phụ nữ trong mọi khía cạnh của cuộc sống.
Từ Fendi đến Valentino, và sau đó là Dior, hành trình gần 40 năm của Maria Grazia Chiuri là một bản tuyên ngôn sống động về nữ quyền, nơi bà dùng ngôn ngữ của thời trang để kể câu chuyện về sức mạnh, sự đoàn kết và khát vọng được nhìn nhận của phái nữ.
Ý niệm về nữ quyền được nhen nhóm từ tuổi thơ và những năm đầu sự nghiệp tại Fendi
Khái niệm về nữ quyền của Chiuri được hình thành từ những năm tháng thơ ấu. Chiuri lớn lên trong một gia đình ủng hộ nữ quyền. Bà chia sẻ: “Thay vì nói rằng tôi cần tìm một người chồng, bố mẹ luôn khuyên bảo tôi: “Con cần phải học, phải tìm việc làm và tự tạo dựng cuộc sống của riêng mình”.
Tình yêu với thời trang của Maria Grazia Chiuri cũng được bắt nguồn và nuôi dưỡng bởi những người phụ nữ. Những năm tháng tuổi thơ chứng kiến người mẹ làm việc miệt mài bên máy may đã truyền cảm hứng cho Chiuri theo đuổi con đường thời trang. Bà theo học tại trường Istituto Europeo di Design tại Rome, nơi bà được rèn luyện kỹ thuật thủ công và thiết kế trong khi lĩnh hội di sản văn hoá và nghệ thuật của thủ đô nước Ý. Vào năm 1989, bà chính thức gia nhập làng thời trang với vai trò nhà thiết kế phụ kiện của Fendi.
Tinh thần đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau của những người phụ nữ ở Fendi đã trở thành nền tảng cho phong cách thiết kế và quan điểm nữ quyền của Chiuri sau này. Trong sự kiện Forces of Fashion của tạp chí Vogue Ý năm 2023, Chiuri hồi tưởng lại quãng thời gian làm việc tại đây:
“Fendi là ngôi trường tuyệt vời đã dạy tôi cách cộng tác với những người đồng nghiệp của mình. Không có bất cứ cái 'tôi' nào trong môi trường làm việc của Fendi, chỉ có 'chúng ta', 'chúng tôi'.
Trong môi trường đề cao tính tập thể, dưới sự dẫn dắt của năm người chị em Fendi - những cô con gái của hai nhà sáng lập Adele và Edoardo Fendi, Chiuri đã cảm nhận sâu sắc sự gắn kết giữa những người phụ nữ.
Sau hơn 10 năm đồng hành với Fendi, ở nấc thang sự nghiệp tiếp theo, Chiuri đã được bổ nhiệm làm đồng giám đốc sáng tạo mảng phụ kiện của thương hiệu Valentino trước khi trở thành giám đốc sáng tạo của Dior vào năm 2016.
Bản tuyên ngôn về nữ quyền đầy mạnh mẽ tại Dior
Tiếng nói ủng hộ nữ quyền của Chiuri trở nên mạnh mẽ nhất khi bà nắm giữ vai trò giám đốc sáng tạo tại Dior. Một trong những nguyên nhân đầu tiên đến từ sự không hài lòng của bà với cách báo chí chỉ tập trung bàn luận việc Maria Chiuri là “giám đốc sáng tạo nữ đầu tiên trong lịch sử của nhà mốt Pháp”. Chiuri nói về cảm nhận của bà lúc đó: “Mọi người đều bất ngờ về việc tôi là người phụ nữ đầu tiên đảm nhận vị trí này tại Dior, tới mức quên rằng tôi cũng đã nỗ lực làm việc và cống hiến cho ngành thời trang trong suốt hàng chục năm qua”. Điều này khiến Chiuri lo ngại rằng phải chăng đã có quá ít phụ nữ nắm giữ những vị trí quan trọng trong công ty thời trang. Bà chia sẻ thêm: “Câu chuyện chỉ xoay quanh những người đàn ông thiên tài. Tại sao không một ai nhớ đến Vionnet Madeleine - người tiên phong cho kiểu váy cắt xéo (bias-cut)? Bà ấy còn hơn cả một thiên tài”.
Trong suốt chín năm tại Dior, Maria Grazia Chiuri thể hiện quan điểm ủng hộ chủ nghĩa nữ quyền không chỉ qua những thiết kế của bà mà còn qua những hành động thiết thực nhằm giúp đỡ những người phụ nữ hoạt động trong ngành thời trang nói riêng và nghệ thuật nói chung.
Thay thế New Look bằng New Values: Giải phóng phụ nữ khỏi một hình thể tiêu chuẩn
New Look của Christian Dior ra đời năm 1947 với mục đích thắp lại niềm hy vọng cho phụ nữ sau chiến tranh. Thời điểm đó, sau những trận chiến khắc nghiệt, những người phụ nữ Pháp trông gầy gò và ốm yếu. Christian Dior đã tôn vinh đường cong nữ tính của họ qua vòng eo thắt chặt và chân váy phồng - như một lời tri ân của ông dành cho sự hy sinh thầm lặng của phụ nữ trong chiến tranh. Nhưng sau gần một thế kỷ, quan niệm ấy đã không còn phù hợp. Chiuri nhận định: “Việc “gán” cho phụ nữ một hình dáng cơ thể duy nhất, đặc biệt khi hình dáng đó được tạo ra bởi một người đàn ông, đã “vật thể hoá” hay “cụ thể hoá” người phụ nữ”.
Do đó, trong bộ sưu tập đầu tiên tại thương hiệu xa xỉ Pháp, Chiuri định nghĩa người phụ nữ Dior bằng tư tưởng thay vì hình dáng cơ thể và tỉ lệ eo-hông. Chiếc áo phông in khẩu hiệu trích dẫn từ nhà văn Chimamanda Ngozi Adichie - “We should all be feminists” (“Chúng ta đều nên ủng hộ chủ nghĩa nữ quyền”) - đã trở thành tiêu điểm của truyền thông thời trang lúc bấy giờ. Với thiết kế này, Chiuri đặt chủ nghĩa nữ quyền vào trong tinh thần nữ tính của nhà mốt. Bà nhấn mạnh rằng nữ quyền và tính nữ thực chất tồn tại song song, chứ không đối lập nhau như xã hội lầm tưởng.
Biến thông điệp nữ quyền thành hành động thực tế tại Dior
Tiếp nối buổi ra mắt đầu tiên tại Dior, trong bộ sưu tập Dior Xuân Hè 2018, Maria Grazia Chiuri đặt vấn đề nữ quyền trong phạm vi cụ thể, hướng tới những người phụ nữ đang hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật. Mở màn bộ sưu tập là chiếc áo phông mang khẩu hiệu mới: “Why Have There Been No Great Women Artists?” - tựa bài luận nổi tiếng năm 1971 của nhà sử học nữ quyền Linda Nochlin.
Đến thời điểm ấy, Chiuri đã triển khai chính sách chỉ hợp tác với các nhiếp ảnh gia nữ cho các dự án quảng bá thương mại của Dior. Bà kể lại: “Mọi người ngạc nhiên khi tôi nói rằng tôi chỉ muốn phụ nữ chụp hình cho thương hiệu. Họ bảo điều đó là không thể vì không có nhiều nhiếp ảnh gia nữ”. Chiuri không đồng tình: “Trên thực tế, có rất nhiều nhiếp ảnh gia nữ. Nhưng trong ngành thời trang, khi các thương hiệu nghĩ đến việc chụp chiến dịch quảng cáo, họ luôn ưu tiên những nhiếp ảnh gia nam, bởi ánh nhìn nam giới (male gaze) vẫn được xem là góc nhìn quan trọng nhất”.
Những nỗ lực của Chiuri đã nhận được đền đáp. Tập đoàn LVMH - tập đoàn mẹ của Dior - đã tăng tỷ lệ phụ nữ ở các vị trí chủ chốt lên 45% trên toàn tập đoàn và 50% tại Dior. Tập đoàn cũng đặt mục tiêu đạt mức bình đẳng thu nhập giữa hai giới vào năm 2025. Đây là minh chứng cho việc tinh thần nữ quyền mà Chiuri cổ vũ không chỉ dừng lại ở sàn diễn, mà còn thấm sâu vào cấu trúc vận hành của một đế chế xa xỉ.
Những màn hợp tác và đối thoại nghệ thuật về quyền của phụ nữ
Dior dưới thời Maria Grazia Chiuri không chỉ là nơi tôn vinh vẻ đẹp nữ tính, mà còn là một không gian đối thoại nghệ thuật giữa những người nghệ sĩ nữ về quyền lợi và vị thế của phụ nữ trong xã hội hiện nay.
Tháng 1 năm 2020, bộ sưu tập Haute Couture của Dior được trình diễn bên trong The Female Divine - một công trình nghệ thuật khổng lồ mô phỏng hình ảnh ống sinh nở, do nghệ sĩ nữ quyền người Mỹ Judy Chicago thiết kế và dựng giữa khu vườn Musée Rodin, Paris. Không gian được bao phủ bởi những dòng thêu khiêu khích như “If women ruled the world would buildings resemble wombs?” - “Nếu phụ nữ cai trị thế giới, liệu các tòa nhà có mang hình dáng của tử cung?”. Câu hỏi ấy phê phán kiến trúc đô thị hiện đại từ lâu đã chịu ảnh hưởng bởi quá trình “phallicism” - nơi những tòa tháp chọc trời, trụ cột vươn cao và kết cấu hướng thẳng trở thành biểu tượng quyền lực nam tính. Judy Chicago và Chiuri, qua The Female Divine, đã đặt câu hỏi về việc ai đang định nghĩa cái đẹp, quyền lực, và không gian trong xã hội hiện đại.
Hai năm trước đó, Chiuri từng đưa escaramuza - những nữ kỵ sĩ Mexico dũng cảm, mặc trang phục lấy cảm hứng từ các nữ chiến binh thời Cách mạng Mexico - lên sàn diễn như biểu tượng của sức mạnh và lòng tự tôn nữ giới.
Cùng năm, bà hợp tác với biên đạo múa người Israel Sharon Eyal, để những vũ công trong trang phục bó sát di chuyển quanh người mẫu, biểu trưng cho quyền kiểm soát cơ thể và không gian của phụ nữ.
Đọc thêm: Maria Grazia Chiuri và 4 chương thời trang không thể quên tại Dior
Trở lại với Fendi: Liệu tiếng nói ủng hộ nữ quyền còn được tiếp nối?
Không thể phủ nhận sự thích hợp của Maria Chiuri với vai trò giám đốc sáng tạo của Fendi. Với kinh nghiệm dày dạn tích lũy từ Dior, hiểu biết sâu sắc về di sản của Fendi - nơi bà khởi đầu sự nghiệp, cùng mối liên kết chặt chẽ với Rome - cái nôi của thương hiệu, Chiuri được xem là người có đủ tâm và tầm để dẫn dắt Fendi bước vào một chương mới.
Điều còn là ẩn số lúc này chính là cách Maria Grazia Chiuri sẽ tiếp tục thể hiện tiếng nói nữ quyền của mình tại Fendi. Với bề dày lịch sử gắn liền với sự lãnh đạo của năm chị em nhà Fendi, di sản ấy sẽ trở thành nguồn cảm hứng và chất liệu quý giá để Chiuri khai thác, tôn vinh mối liên kết sâu sắc và sự nâng đỡ thầm lặng giữa những người phụ nữ. Tuy vậy, cách bà diễn giải tinh thần nữ quyền ấy - liệu sẽ là một tuyên ngôn mạnh mẽ như với Dior hay một biểu hiện tinh tế qua ngôn ngữ thủ công và chất liệu Ý - vẫn còn là điều đang được chờ đợi. Câu trả lời chính xác sẽ được hé lộ trong bộ sưu tập đầu tiên của bà trên cương vị mới tại Fendi vào tháng 2 năm sau.
Tham khảo từ Vogue
