Chiếc áo dài tơ sen của Tiên Nguyễn trong Lễ gia tiên không chỉ chứa đựng ước nguyện hôn nhân hạnh phúc, mà từng sợi tơ mảnh mai còn dệt nên lời cam kết gìn giữ và tôn vinh giá trị thủ công truyền thống Việt Nam.
Giữa không gian trang trọng của buổi Lễ gia tiên sáng 7/12, Tiên Nguyễn xuất hiện trong chiếc áo dài làm từ lụa tơ sen - chất liệu quý hiếm được dệt bởi nghệ nhân Phan Thị Thuận, người tiên phong đưa tơ sen Việt Nam trở lại đời sống đương đại.
Khoảnh khắc ấy không chỉ đánh dấu một cột mốc trọng đại, mà còn phản ánh sự am hiểu và tinh tế của một nữ doanh nhân đang nắm giữ vai trò quan trọng trong ngành thời trang cao cấp. Nếu ngày đại lễ, cô lựa chọn những thiết kế đến từ các thương hiệu cưới danh tiếng trong và ngoài nước như Jimmy Choo hay Yara Shoemaker, thì trong Lễ gia tiên, Tiên Nguyễn dành trọn sự ưu ái cho “hồn cốt” Việt Nam - một chiếc áo dài truyền thống được tạo nên từ chất liệu tơ sen bản địa, vừa trang nhã, cao cấp, vừa chất chứa thông điệp về di sản thủ công Việt.
Tơ sen: Kết tinh từ thiên nhiên và bàn tay nghệ nhân Việt
Không giống bất kỳ loại lụa nào khác, tơ sen mang trong mình một thứ hương thơm thảo mộc rất riêng - nhẹ, thoảng, và thanh khiết. Nghệ nhân Phan Thị Thuận từng chia sẻ:
“Mỗi sợi tơ sen như mạch máu nuôi dưỡng cây sen. Sợi tơ kết nối với từng vị trí của sen, mang chất dinh dưỡng từ trong lòng đất, sinh khí của mây trời đi nuôi cây. Vì vậy, mỗi sợi tơ quy tụ những hương thơm, sắc khí của đất trời”.
Để tạo nên một chiếc khăn lụa sen dài 1,7m, người thợ cần tới 4.800 cuống sen - một con số khiến bất kỳ ai cũng phải hình dung đến khối lượng công sức khổng lồ ẩn sau từng thớ vải. Sen mang tinh hoa đất trời, nhưng để “khóa chặt” nó vào từng sợi tơ lại đòi hỏi sự tỉ mỉ và bền bỉ tuyệt đối của đôi bàn tay người nghệ nhân.
Quy trình chế tác lụa sen trải qua 14 công đoạn, trong đó rút tơ là thử thách lớn nhất. Người thợ phải dùng dao khứa nhẹ quanh cuống sen, rồi khéo léo dùng tay kéo và vê sợi tơ cho tròn. Chỉ một thao tác sai như lỡ tay khứa quá sâu, sợi tơ sẽ lập tức đứt. Mỗi cuống sen chỉ cho ra khoảng một mét tơ, và người thợ thành thạo trung bình chỉ rút được khoảng 200 cuống mỗi ngày. Nghĩa là để hoàn thiện một chiếc khăn lụa, họ phải làm việc liên tục trong một tháng. Không ngạc nhiên khi mẹ cô dâu - diễn viên Thuỷ Tiên đã phải đặt nghệ nhân dệt riêng chất liệu cho chiếc áo dài tơ sen của Tiên Nguyễn từ tám tháng trước lễ cưới.
Tơ sen mềm, dễ đứt và hoàn toàn không có độ dai như tơ tằm. Vì thế, từ bước kéo tơ, quay tơ đến dệt vải đều yêu cầu sự tập trung tuyệt đối và đôi tay đã được rèn luyện qua vô số lần thất bại. Đây không phải là công việc dành cho những ai thiếu kiên nhẫn hay thiếu tình yêu dành cho nghề truyền thống.
Nghề lụa tơ sen vốn là nghề mọi người nương tựa vào nhau. Người trồng sen, người làm tơ sen, người thợ dệt,... đều phải có sự đồng lòng và tình yêu sen. Họ cần hiểu, trân quý từng sợi tơ sen và có niềm tin vào mảnh đất quê hương đã vun vén lên chúng.
Trong thời trang đương đại, nơi tốc độ và sản lượng thường lên ngôi, tơ sen là lời nhắc nhở rằng sự cao cấp đôi khi không đến từ sự hào nhoáng, mà từ công sức, sự tôn trọng tự nhiên và tình yêu dành cho những giá trị bản địa.
Sợi tơ kết nối di sản truyền thống với thế hệ trẻ
Các vải lụa dệt truyền thống, từ vải lụa vân Vạn Phúc, lĩnh Bưởi, Mã Châu (Quảng Nam)... đều đang đứng trước bờ vực thất truyền. Một khảo sát nhỏ của báo Công an Nhân dân ngay tại “thổ địa” vải lĩnh cho thấy điều đáng báo động: Trong 60 người được hỏi, có tới 58 người không biết lĩnh là loại vải gì. Sự lãng quên ấy bóp méo giá trị nghề, khiến mức lương của những người thợ thủ công lành nghề ít hơn hẳn so với lao động xí nghiệp. Do đó, để mưu sinh, hiếm có người trẻ nào chọn ở lại làng, và khung cửi truyền thống từ đó dần thưa bóng người. Trong những năm gần đây, cơ hội “chuyển mình” của ngành dệt thủ công đã tới khi thị trường trong và ngoài nước đều đang quan tâm tới những chất liệu vải bền vững, thân thiện với môi trường. Tại Việt Nam, vải dệt từ chuối, dứa, và sen dần tìm được vị thế.
Đọc thêm: Vải sợi Dứa PINALINA™ – Thành quả từ mô hình Hệ sinh thái Đổi Mới Sáng Tạo Mở (Open Innovation)
Trong bối cảnh đó, những sợi tơ sen mỏng manh không chỉ là vật liệu, chúng là sợi dây nối liền nghề dệt lụa truyền thống với thị trường tiêu dùng hiện đại. Nghệ nhân Phan Thị Thuận chia sẻ:
Cũng là tơ lụa nhưng tơ sen lại là chất liệu mới, cách thể hiện mới, hiện đại hơn và phù hợp với xu hướng ngày nay đó là tận dụng, tái sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường. Điều quan trọng là văn hoá, truyền thống vẫn luôn hiện hữu, nhưng dưới một cách thể hiện khác.
Sinh ra ở làng Phùng Xá (Mỹ Đức, Hà Nội) - một thủ phủ dệt lụa cổ truyền, ký ức tuổi thơ của bà Thuận gắn liền với nghề dệt truyền thống của gia đình, nơi nhiều thế hệ ươm tơ, kéo sợi và ngồi bên khung cửi. Theo thời gian, trước áp lực thị trường và xu hướng tiêu dùng mới, nghề dệt dần mai một: Nhiều lớp trẻ rời bỏ khung cửi để tìm kế sinh nhai mới. Chính nỗi niềm đó đã thôi thúc bà Thuận tìm đến tơ sen - một nỗ lực vừa giữ nghề, vừa làm mới di sản.
Việc Tiên Nguyễn - một người có sức ảnh hưởng trong ngành thời trang Việt Nam, lựa chọn chất liệu này trong dịp trọng đại đã thể hiện sự ủng hộ của cô dành cho việc gìn giữ và lưu truyền giá trị thủ công Việt. Cùng tinh thần đó, Tiên Nguyễn, hợp tác với Kye Nguyễn và ekip, đã có một bộ hình lột tả vẻ đẹp của tấm lụa sen và nghề dệt.
Trong bộ hình, bên cạnh hình ảnh trung tâm là Tiên Nguyễn và bộ áo dài, chiếm trọn sự chú ý của người xem là khung cửi và những bó tơ trắng đang chờ được dệt - tái hiện trọn vẹn một góc làm việc quen thuộc của những người nghệ nhân. Khi nhận lời tham gia dự án,
Kye Nguyễn gọi đây là: “Một hành trình kể lại câu chuyện của một chất liệu gần như thất truyền - nơi từng sợi tơ được hình thành từ sự nhẫn nại, tỉ mỉ và niềm kiêu hãnh của những người gìn giữ di sản Việt”.
Tham khảo từ Báo Tiền Phong, Báo Công An Nhân Dân
