Liên hoan phim Venice 2025 khép lại với chiến thắng của Jim Jarmusch cùng Father Mother Sister Brother, nhưng dư âm lễ hội không chỉ dừng ở chiếc Sư tử vàng, đó còn là cuộc gặp gỡ giữa các bậc thầy và thế hệ mới, nơi điện ảnh tiếp tục vang lên như đối thoại không biên giới.
Khi hoàng hôn buông xuống trên bến cảng Lido, Liên hoan phim Venice lần thứ 82 khép lại với một bảng vàng giải thưởng vừa bất ngờ vừa giàu gợi mở. Nếu Golden Lion năm nay thuộc về Jim Jarmusch như sự trở lại đầy cảm xúc của điện ảnh tác giả Mỹ, thì những hạng mục khác đã mang đến cái nhìn đa thanh hơn về tương lai của nghệ thuật thứ bảy.
Jim Jarmusch và vinh quang Golden Lion
Father Mother Sister Brother của Jim Jarmusch được xướng tên với Sư tử vàng – Golden Lion, khép lại một mùa Venice bằng chiến thắng vừa bất ngờ vừa xứng đáng. Ở tuổi 72, Jarmusch vẫn trung thành với phong cách tĩnh tại, những khung hình tối giản và nhịp kể dường như lặng im, nơi những khoảnh khắc nhỏ bé trong đời sống thường nhật được nâng lên thành chất thơ. Bộ phim lần này, xoay quanh ý niệm về sự kết nối trong một thế giới chia cắt, vừa mang tính riêng tư của Jarmusch vừa chạm tới tính phổ quát: nỗi khao khát tìm lại cộng đồng trong thời đại cô lập.
Chiến thắng của Jarmusch cho thấy Venice vẫn kiên định với triết lý “điện ảnh tác giả” (auteur cinema). Ở đây, các nhà làm phim không phải chạy đua với bom tấn phòng vé, mà được đánh giá dựa trên tính độc đáo, sự trung thực và sức bền trong ngôn ngữ sáng tạo. Nếu Cannes thường ưu ái sự sắc bén chính trị, Berlin tìm đến những tiếng nói phản kháng, thì Venice chọn bảo vệ cho những tiếng thì thầm, nơi cảm xúc tinh tế vẫn có khả năng vang vọng hơn cả những cơn sóng ồn ào của dòng phim thương mại.
Song song với Jarmusch, Benny Safdie được trao Sư tử bạc – Đạo diễn xuất sắc cho The Smashing Machine. Safdie, vốn nổi lên từ làn sóng indie Mỹ cùng anh trai Josh, nay xuất hiện như một thế hệ kế thừa đang tái định nghĩa điện ảnh thể nghiệm sau thời “indie” quen thuộc. Tác phẩm của anh khai thác sự căng thẳng giữa cơ thể và tinh thần, giữa vinh quang và huỷ hoại, phản ánh một xã hội Mỹ đang bị ám ảnh bởi sức mạnh và thất bại.
Đặt cạnh nhau, hai giải thưởng như một bức tranh đa thế hệ của điện ảnh Mỹ tại Venice: Jarmusch – biểu tượng đã khẳng định, với phong cách mang tính thiền định; Safdie – tiếng nói mới, bạo liệt hơn, sẵn sàng đi sâu vào vùng mờ tối của hiện thực. Cả hai cho thấy Venice không chỉ vinh danh quá khứ mà còn mở đường cho tương lai, tạo ra cuộc chạm mặt liên tục giữa các thế hệ đạo diễn.
Ở cấp độ rộng hơn, chiến thắng của Jarmusch cũng phản ánh tâm thế toàn cầu: khi thế giới bị phân rẽ bởi chính trị, xung đột và những khủng hoảng sinh tồn, điện ảnh vẫn có thể trở thành nhịp cầu kết nối. Và Venice, bằng việc đặt vinh quang cao nhất vào một bộ phim nhỏ bé nhưng vang vọng, đã gửi đi thông điệp rằng giá trị bền vững của nghệ thuật không nằm ở sự phô trương, mà ở khả năng chạm đến tâm hồn con người.
Đọc thêm: Vì sao Liên hoan phim Cannes là màn tái hiện hoàn hảo của thời trang thảm đỏ?
Những tiếng nói phản chiếu hiện thực
Nếu chiến thắng của Jim Jarmusch gợi nhắc về một thứ điện ảnh đã thành di sản, thì Giải Lớn của Ban giám khảo dành cho The Voice of Hind Rajab của Kaouther Ben Hania lại đưa Venice trở về với nhịp đập nóng hổi của hiện tại. Lấy cảm hứng từ một bi kịch có thật ở Gaza, bộ phim tái hiện nỗi đau chiến tranh qua ký ức cá nhân, nơi tiếng gọi vô vọng vang lên trong cõi hỗn loạn. Không còn khoảng cách giữa chính trị và đời tư, tác phẩm biến câu chuyện một đứa trẻ thành bằng chứng sống động cho sự tàn khốc của thời đại. Việc ban giám khảo trao giải cho Ben Hania – nữ đạo diễn đến từ Bắc Phi, cũng là lời khẳng định rằng những giọng nói ngoài lề châu Âu vẫn đủ sức định hình diễn ngôn điện ảnh toàn cầu.
Cùng nhịp với đó, Gianfranco Rosi được trao Giải Đặc biệt của Ban giám khảo cho Below the Clouds. Từ Fuocoammare đến nay, Rosi luôn trung thành với chất liệu tài liệu, lặng lẽ dõi theo những vùng đất bị chiến tranh và di cư cày xới. Ở Venice, ông tiếp tục chứng minh rằng điện ảnh không chỉ là nghệ thuật kể chuyện, mà còn là công cụ ghi chép ký ức tập thể. Below the Clouds trở thành lời nhắc: khi thế giới đang chìm trong tin giả và sự quên lãng, những hình ảnh tài liệu lại càng quý giá như một chứng tích cần được bảo tồn.
Hạng mục diễn xuất năm nay cũng mang sức nặng địa chính trị. Tân Chỉ Lôi (Xin Zhilei), minh tinh Trung Quốc, được trao Volpi Cup Nữ diễn viên xuất sắc nhất với The Sun Rises On Us All. Vai diễn của cô khắc họa một người phụ nữ gánh chịu những biến động xã hội, đồng thời khẳng định sự hiện diện ngày càng mạnh mẽ của điện ảnh châu Á tại các liên hoan phim lớn. Đối diện là Toni Servillo, gương mặt không thể thiếu của điện ảnh Ý đương đại, với chiến thắng Volpi Cup Nam diễn viên xuất sắc nhất trong La Grazia. Một bên là minh chứng cho sức bật của nền công nghiệp điện ảnh đang trỗi dậy, một bên là biểu tượng của truyền thống nghệ thuật châu Âu; cả hai cùng hiện diện trong bảng vàng Venice, phản chiếu sự cân bằng mong manh giữa đổi mới và di sản.
Chính sự song hành này làm nên sức hấp dẫn của Venice: nơi thảm đỏ không chỉ là sàn diễn thời trang hay uy tín, mà còn là tấm gương soi chiếu những vết thương và hy vọng của nhân loại. Từ Gaza đến Địa Trung Hải, từ Thượng Hải đến Naples, những nhân vật và câu chuyện năm nay cho thấy điện ảnh vẫn còn đủ khả năng để đối diện với hiện thực.
Đọc thêm: 7 tác phẩm điện ảnh nổi bật tại Cannes 2025
Đường chân trời rộng mở
Nếu những giải thưởng chính khẳng định uy tín của các bậc thầy, thì các hạng mục phụ lại hé lộ “đường chân trời” mới cho điện ảnh thế giới. Giải Marcello Mastroianni năm nay thuộc về Luna Wedler, nữ diễn viên trẻ người Thuỵ Sĩ. Cô không chỉ được ghi nhận bởi kỹ năng diễn xuất tinh tế mà còn bởi sự xuất hiện như một thế hệ gương mặt mới đến từ một nền điện ảnh nhỏ, vốn hiếm khi được đặt ở trung tâm chú ý. Trong một liên hoan thường bị cho là ưu ái châu Âu giàu truyền thống, sự nổi bật của một diễn viên trẻ từ vùng ngoại vi lại càng mang tính gợi mở.
Ở tuyến phim đầu tay, Nastia Korkia với Short Summer đem đến một thứ điện ảnh đầy tính quan sát, chậm rãi nhưng ám ảnh, cho thấy Venice tiếp tục là nơi thử lửa cho những nhà làm phim mới. Chiến thắng của cô không chỉ là vinh danh cá nhân mà còn củng cố vị thế của Venice như cái nôi của các tài năng non trẻ – nơi những bộ phim đầu tay vẫn có thể tạo nên tiếng vang toàn cầu.
Hạng mục Orizzonti, vốn được xem như “la bàn” cho xu hướng mới, cũng đánh dấu sự chuyển dịch địa chính trị. On the Road của David Pablos (Mexico) và Songs of Forgotten Trees của Anuparna Roy (Ấn Độ) cùng được xướng tên, mở ra cú bắt tay giữa Mỹ Latin và Nam Á – hai khu vực nhiều biến động nhưng giàu truyền thống tự sự. Sự song hành này nhắc nhở rằng điện ảnh đương đại không còn xoay quanh vài trung tâm quen thuộc, mà đang dần đa cực hóa, để mỗi nền điện ảnh cất lên tiếng nói riêng của mình.
Bên cạnh sự mới mẻ, Venice cũng không quên tôn vinh cội nguồn. Giải Thành tựu trọn đời dành cho Werner Herzog và Kim Novak mang tính biểu tượng: một bên là nhà làm phim tài liệu – hư cấu Đức từng thay đổi ngôn ngữ điện ảnh thế kỷ 20, một bên là nữ minh tinh Hollywood gắn liền với ký ức vàng son của màn bạc. Đặt cạnh những giải thưởng trẻ trung, sự hiện diện của họ như một lời nhắc: tương lai chỉ có thể vững chắc khi được neo trong di sản.
Thêm vào đó, Venice tiếp tục mở rộng định nghĩa “điện ảnh” qua hai nhánh Venice Immersive và Venice Classics. Một bên thử nghiệm với công nghệ thực tế ảo, biến khán giả thành nhân vật trong câu chuyện; một bên khơi dậy ký ức qua những bản phục dựng tinh xảo của các kịch bản kinh điển. Ở hai cực khác nhau ấy, người ta có thể thấy triết lý cốt lõi của Venice: không chỉ là lễ hội điện ảnh, mà là bảo tàng sống động của ký ức và giấc mơ, luôn đồng thời hướng về tương lai.
