Làm thế nào để yêu Dior mà không bị bóp nghẹt bởi chính di sản to lớn? Anderson chọn cách trả lời bằng một show vừa trân trọng vừa hài hước. Dior SS26 phơi bày nỗi sợ, sự ngây thơ và cả sự phá cách, biến runway thành puzzle của những mảnh ký ức couture đang được sắp xếp lại.
Ngưỡng cửa mới của một di sản
“Do you dare enter the House of Dior?” – câu hỏi thách thức xuất hiện ngay đầu show, vang lên như một tiếng gọi từ quá khứ. Jonathan Anderson, vị giám đốc sáng tạo mới của Dior, không chỉ dám bước qua cánh cửa ấy, mà còn kéo toàn bộ giới mộ điệu vào cùng một hành trình căng thẳng, rùng rợn và mê hoặc. Bởi đây không đơn thuần là một show thời trang: đó là nghi thức nhập môn, một màn thử lửa với ngôi nhà quốc gia Pháp đã chứa trong nó quá nhiều bóng ma từ Yves Saint Laurent, Marc Bohan, Gianfranco Ferré, John Galliano, Raf Simons, Kim Jones, Maria Grazia Chiuri và trên tất cả, Christian Dior.
Anderson đã để Adam Curtis dựng một bộ phim ngắn chiếu trên kim tự tháp ngược khổng lồ, xen lẫn những cảnh phim kinh dị với hình ảnh tiền nhiệm. Một trò chơi tâm lý công khai: “Đây là gánh nặng tôi đang gánh”. Nhưng như chính anh thừa nhận, chiếc video ấy kết thúc bằng cảnh quay rơi vào hộp giày Dior - hộp ký ức mà bất cứ gia đình nào cũng cất giữ. Anderson đặt mình ở giữa: vừa thừa hưởng, vừa có quyền mở ra, đóng lại, chọn lọc, bỏ qua. Dior, với anh, là ký ức tập thể chứ không phải tượng đài bất khả xâm phạm.
Bài toán di sản: tôn kính hay bóp nghẹt?
Không một giám đốc sáng tạo nào có thể chạm vào Dior mà không phải cúi chào Bar jacket – biểu tượng mặc định như lời chào hoàng gia, như cánh cửa bước vào ngôi nhà haute couture. Jonathan Anderson hiểu rõ điều đó, nhưng anh không khấu đầu. Thay vì sao chép, anh thu nhỏ Bar jacket thành phiên bản ngắn hơn bằng tweed Donegal lấp lánh, đi kèm váy xếp li bé như đồ búp bê. Một cử chỉ vừa hài hước vừa sắc bén: tôn kính bằng cách giải cấu trúc, biến quyền lực thành trò chơi thị giác.
“Thiết kế cho một nhà mốt như Dior đòi hỏi sự đồng cảm với lịch sử, đồng thời phải mở ra một con đường phía trước”. – Jonathan Anderson
Nếu Maria Grazia Chiuri từng nổi loạn bằng cách tháo corset, thì Anderson tiếp tục giải phóng Dior theo hướng tinh tế hơn. Ren Chantilly vốn gắn liền với gợi cảm được anh làm nhẹ đến mức chỉ còn là một làn khói. Một chiếc váy lingerie ren đen, phía sau xòe ra như đôi cánh bướm, vừa mong manh vừa gợi tình, nhưng vẫn mang ám ảnh “buttress” – cấu trúc vòm mà Dior từng sáng tạo trong Cigale dress. Từ sự nặng nề của kiến trúc, Anderson biến thành đôi cánh sắp bay.
Anderson cũng khai thác thủ công nổi: hoa thêu, cánh bướm, họa tiết kiến trúc được appliqué trực tiếp lên váy. Những chi tiết 3D này làm bề mặt trở nên sống động, như thể ký ức Dior được in hằn thành phù điêu nhỏ bé trên vải.
Trong bộ sưu tập Thu–Đông 1949, Christian Dior từng tạo nên huyền thoại với đầm Junon phủ sequins xanh lam-lục gợi lông công - biểu tượng cho sự phô diễn quyền lực haute couture. Hơn bảy thập kỷ sau, Jonathan Anderson đưa Junon trở lại trong Dior SS26. Không tái dựng nguyên mẫu, anh làm nhẹ cấu trúc gala, nén lớp cánh hoa sequins để chiếc đầm trở nên gần gũi và hiện đại hơn. Đó là cách Anderson trò chuyện với lịch sử: biến một biểu tượng bảo tàng thành ngôn ngữ đương đại, vừa tôn kính vừa tự do diễn giải.
Ngoài silhouette Bar jacket quen thuộc vốn là “nghi thức” bất di bất dịch tại Dior, Anderson còn khai thác lại những phom dáng khác từ kho tàng di sản: Cocoon – dáng áo choàng bầu tròn từng gắn liền với sự ấm áp, che chở và xếp tầng – cấu trúc váy nhiều lớp như thác vải, vừa nặng nề vừa huy hoàng. Khi đưa chúng vào SS26, anh không bê nguyên bản, mà nén lại, bóp méo hoặc làm nhẹ đi, để những di sản ấy không còn mang tính bảo tàng, mà trở thành trò chơi thị giác mới của thời hiện tại.
Thẩm mỹ công chúa – phiên bản Anderson
Dior từ lâu đã gắn liền với giấc mơ công chúa: váy phồng, chiffon bồng bềnh, vẻ đẹp thanh tao như thể bước ra từ một khung tranh cổ tích. Nhưng khi đến lượt Jonathan Anderson, câu chuyện không còn là bản sao ngọt ngào của Disney. Anh biến giấc mơ ấy thành một trò chơi thị giác vừa viễn tưởng vừa mỉa mai, nơi công chúa không chỉ mặc váy để được chiêm ngưỡng, mà để phá vỡ kỳ vọng của người khác về chính hình ảnh ấy.
Mở màn là chiếc váy crinoline trắng hình chuông, jersey quấn quanh hông, thắt hai chiếc nơ – tín hiệu couture sang trọng nhưng cũng giống như sự nháy mắt đầy giễu nhại. Vài phút sau, một bộ tuxedo đen với peplum bay phía sau lại được kết hợp cùng chân váy denim cắt cụt và tricorne của Stephen Jones. Hình ảnh ấy không còn là công chúa trong lâu đài, mà như một “kẻ cướp thời trang” trên xa lộ, mang khí chất nổi loạn và bất cần.
Một trong những look gây ấn tượng nhất: chiếc váy satin với phần thân trên ôm gọn, trong khi phần váy bung nở bởi hàng chục dải vải xếp lớp như những nơ bị cắt vụn rồi ghép chồng. Đây là couture ở dạng điêu khắc: nặng nề mà vẫn uyển chuyển.
Anderson còn rải khắp sàn diễn những dải chiffon in hoa “forget-me-not” – loài hoa gắn với ký ức và lời nhắn “xin đừng quên tôi”. Váy phồng, váy bong bóng tràn đầy sự dễ thương, nhưng cái dễ thương này không hề thuần khiết. Nó mang tinh thần camp: ngọt ngào đến mức hơi đáng ngờ, lãng mạn nhưng sẵn sàng lật mặt thành cơn ác mộng. Anderson tạo ra một thế giới công chúa nơi người xem không biết nên ngất ngây hay bật cười, nên tin tưởng hay nghi ngờ.
Từ plissé Dior cổ điển đến Anderson
Christian Dior nguyên bản từng dùng plissé như một cách “thuần phục vải vóc”: những nếp gấp mềm, rũ, tạo sự nữ tính chuẩn mực. Đến thời John Galliano, plissé lại biến thành sân khấu kịch tính – phồng to, cuộn xoắn, đầy ảo giác. Anderson bước tiếp con đường này, nhưng thay vì rơi vào cổ điển hay kịch tính, ông dùng xếp ly như một nhịp điệu bất ổn, lúc ngay hàng thẳng lối, lúc rối tung. Chính sự dao động này khiến plissé tại SS26 không chỉ đẹp mắt mà còn trở thành tuyên ngôn: Dior giờ đây là couture biết thở, biết cựa quậy, thay vì tượng đài bất động.
Push and pull: thời trang trang trọng và đời thường
Song song với cuộc chơi công chúa, Anderson không bao giờ để Dior rơi vào bẫy xa hoa toàn phần. Với ông, couture không thể đứng tách rời đời sống, mà phải trò chuyện với thực tế. Vì thế, polo shirt, jeans – những món đồ bình thường, thậm chí tầm thường – lại xuất hiện ngay trong show. Chúng không làm Dior hạ thấp giá trị, mà trở thành đối trọng thông minh cho những thiết kế cầu kỳ.
Đây là tư tưởng “push-and-pull” mà Anderson nhiều lần nhấn mạnh: giằng kéo giữa mặc sang trọng và mặc xuề xòa, giữa nghi thức và thường nhật. Những mâu thuẫn ấy không hề làm rối loạn mà lại mở ra một thẩm mỹ mới, nơi haute couture không còn chỉ để ngắm trong viện bảo tàng.
Chiếc áo cape là minh chứng rõ nhất: vừa có cape couture cho sự kiện lớn, vừa có cape len mềm mại cho phố xá. Anderson khéo léo đưa vào sản phẩm “bán được” – như cách anh từng làm thành công ở Loewe, để Dior không chỉ tồn tại trên sàn diễn, mà len lỏi vào tủ đồ của khách hàng. Haute couture, qua Anderson, không bị hạ thấp, mà được tiếp đất bằng sự thông minh thương mại.
Và có lẽ chính trong khoảng giằng kéo này – giữa giấc mơ công chúa và đời sống bình thường – Dior SS26 mới trở thành bản tuyên ngôn: xa hoa nhưng không xa lạ, lộng lẫy nhưng vẫn có thể bước xuống phố.
Phụ kiện: những ký ức được làm mềm
Trong bất kỳ cuộc cách mạng nào tại Dior, phụ kiện luôn là mặt trận sống còn – nơi lợi nhuận chi phối quyết định sáng tạo. Jonathan Anderson hiểu rõ điều đó. Nhưng thay vì giữ nguyên khuôn vàng thước ngọc, anh chọn cách làm mềm những biểu tượng. Chiếc Lady Dior vốn nổi tiếng với vẻ cứng cáp, hình khối và quai kim loại lạnh lẽo, nay được anh “giải phóng” thành dáng bowling bag bằng suede, bớt đi sự nghiêm trang để trở nên gần gũi, mang hơi thở đường phố. Một động tác đơn giản nhưng táo bạo: từ một chiếc túi mang tính “vương quyền” trở thành món phụ kiện có thể song hành cùng jeans và polo shirt.
Không dừng ở đó, Anderson còn lật giở ký ức của Dior qua đôi giày gót Louis của Roger Vivier – biểu tượng của sự thanh lịch cổ điển. Nhưng anh không phục chế y nguyên, mà thêm đôi tai thỏ nghịch ngợm nhô ra từ mũi giày. Với người này, đó là sự dễ thương duyên dáng; với người khác, lại là chi tiết kỳ quặc, thậm chí hơi huyễn tưởng. Chính sự mơ hồ này mới tạo ra sức hút bền vững: vừa đủ thương mại để bán chạy, vừa đủ khác biệt để trở thành câu chuyện. Trong tay Anderson, phụ kiện không còn là “di sản bất động”, mà là những ký ức mềm mại, có thể uốn nắn để phù hợp với thế kỷ mới.
Phản ứng: nghi thức nhập môn
Phản ứng sau show nhìn chung tích cực. Giới phê bình khen ngợi sự táo bạo, khả năng cân bằng giữa di sản và phá cách. Một số cho rằng show còn rời rạc, thiếu một silhouette thống lĩnh. Nhưng có lẽ chính sự rời rạc này lại là tuyên ngôn: Anderson chưa vội tuyên bố định nghĩa mới cho Dior, anh đang thử nghiệm ngôn ngữ, gieo những hạt giống để ba, bốn mùa sau sẽ nở thành “dấu tay” riêng.
Tuy nhiên, cũng có những ý kiến trái chiều. Nhiều cây bút thời trang cho rằng Dior dưới thời Anderson có nguy cơ mất đi chất thanh lịch đặc trưng, khi anh quá chú trọng vào giải cấu trúc và chơi với phom dáng. Những Bar jacket tí hon, những xếp tầng méo mó, hay cape mang tinh thần ready-to-wear khiến một bộ phận khán giả cảm thấy Dior “lạ” hơn là “sang”. Chính sự cải cách ấy, với nhịp điệu không đều và những cắt gọt táo bạo, làm dấy lên câu hỏi: Dior có còn là Dior nếu mất đi sự trau chuốt từng được xem như linh hồn của maison?
Nhưng có lẽ Anderson đã lường trước tranh cãi này. Với chỉ hai tháng chuẩn bị, anh chọn ra mắt bằng một nghi thức nhập môn hơn là một bản thiết kế hoàn chỉnh: video Curtis, hộp giày ký ức, Bar jacket tí hon, váy ren bướm, cape thương mại – tất cả như mảnh ghép của một puzzle đang đi đến hoàn chỉnh. Galliano từng khuyên anh: “Càng yêu thương thương hiệu, thương hiệu càng trả lại cho bạn”. Với Dior SS26, Anderson đã cho thấy anh yêu bằng cách trêu ghẹo, bóp méo, thu nhỏ, bông đùa. Và chính cách yêu ấy, đôi khi mỉa mai, đôi khi lãng mạn, mới có thể khiến Dior sống động ở thế kỷ 21.
